chấp nhận những gì họ phải chấp nhận” của người Athens đã trở thành
một ví dụ kinh điển cho chủ nghĩa hiện thực trong quan hệ quốc tế. Dù
đã diễn ra từ hơn 2.000 năm trước, những luận điểm của người Athens
và người Melos trong cuộc đối thoại về mối quan hệ giữa nước mạnh
và nước yếu, giữa chiến tranh và hoà bình, giữa lựa chọn đồng minh và
kẻ thù… vẫn còn hết sức tương thích với hiện thực chính trị quốc tế
ngày nay.”
Một trong những tư tưởng quan trọng của chủ nghĩa hiện thực mà
Thucydides đề cập đến trong tác phẩm của mình về cuộc chiến Peloponnese
chính là cách ông phân tích để truy tìm nguyên nhân chiến tranh.
Thucydides chỉ ra rằng lý do gây ra chiến tranh là bởi sự gia tăng sức mạnh,
nhất là hàng hải, của Athens đã làm cho Sparta và các đồng minh của Sparta
lo sợ. Như vậy, gia tăng quyền lực cũng như việc nhìn nhận sự gia tăng
quyền lực của các bên mới là căn nguyên dẫn đến cuộc chiến khốc liệt, kéo
dài đến vậy. Còn lại, tất cả chỉ là những cái cớ. Ông đã viết rõ điều này ngay
trong chương đầu tiên của bộ sách 8 quyển của mình: “Tôi cho rằng nguyên
nhân thực sự là nguyên nhân đã chính thức bị bưng bít nhiều nhất. Quyền
lực của Athens ngày một lớn mạnh, và nỗi lo sợ mà quyền lực này khơi gợi
ra với Lacedaemon đã khiến chiến tranh là điều không thể tránh được. Tuy
vậy, cũng nên nêu ra những cái cớ được cả hai bên viện ra dẫn đến việc phá
vỡ hoà ước và khởi chiến.”
Những tư tưởng chính trị học, quốc tế học của Thucydides không chỉ thể
hiện trong tư duy về quyền lực, về chủ nghĩa hiện thực mà còn xuyên suốt
trong tác phẩm, thông qua những bài diễn thuyết, các hoạt động ngoại giao
lôi kéo đồng minh của hai phe, các văn bản, hiệp ước được ký kết giữa các
bên tham chiến, những tính toán lợi ích của các thành bang… Và có lẽ, điều
quan trọng hơn là, những tư tưởng này được tác giả trình bày trong một tác
phẩm sử học. Tính liên ngành, đa ngành của Sử ký cuộc chiến Peloponnese
được thể hiện một cách nhuần nhị, tự nhiên đến mức không thể tách bạch.
