Banco
: Bàn cổ một « thần » khổng lồ tạo dựng vũ trụ, con người.
Hồi xưa dân Việt Nam theo thần thoại Trung Hoa nghĩ như thế.
Oundelim
: Ông Đề lĩnh.
Tài liệu viết tay năm 1621 của Gaspar Luis
Cùng năm 1621, L.m. Gaspar Luis cũng viết một bản tường trình về
giáo đoàn Đàng Trong gửi cho L.m. Mutio Vitelleschi ở La Mã. Nội dung
bản tường trình này cũng không khác của João Roiz. Tuy nhiên, bản của
Luis lại soạn thảo bằng La ngữ và vắn hơn bản của Roiz. Tài liệu gồm tám
trang rưỡi, viết chữ cỡ trung bình, trong khổ 12 X 20 cm. Tác giả soạn tài
liệu này tại Áo Môn ngày 12-12-1621
. Gaspar Luis nhắc đến ít danh từ
Việt hơn Roiz. Nếu có dùng vài ba chữ Việt, thì lại cũng viết giống như
Roiz, ví dụ : Cacham, Nuocman, trừ hai chữ sau đây Luis viết khác Roiz :
Ungue và Ungué
: Ông nghè.
Bancô
: Bàn cổ.
Tài liệu năm 1621 của Cristoforo Borri
Trước khi bàn tới tài liệu của Cristoforo
Borri, thiết tưởng nên biết
qua tiểu sử của ông, vì ông là người Tây phương đầu tiên đã viết và cho
xuất bản một cuốn sách khá dài về xứ Đàng Trong đầu thế kỷ 17.
Cristoforo Borri (1583-1632) sinh tại Milan, gia nhập Dòng Tên
ngày 16-9-1601. Năm 1615 ông đi Đông Á truyền giáo, nhưng chúng tôi
không rõ ông tới Áo Môn vào năm nào.
Chỉ biết năm 1618 Borri phải tàng hình bồi tầu đi thương thuyền Bồ
Đào từ Áo Môn tới Đàng Trong cùng chuyến với L.m. Pedro Marques.
