oũ chương hồũ : Ông Chưởng Hồng
Kẽ vĩnh cang : Kẻ Vĩnh Cang.
Annam : An Nam.
Tài liệu của Gaspar d’Amaral viết năm 1637
Tài liệu này cũng soạn bằng tiếng Bồ Đào Nha, viết tại Kẻ chợ
(Thăng Long) ngày 25-3-1637 với nhan đề « Relaçam dos catequistas da
Christamdade de Tumk e seu modo de proceder pera o Pe Manoel Dias,
Vissitador de Jappão e China » (Tường thuật về các Thầy giảng của giáo
đoàn Đàng Ngoài và về cách thức tiến hành của họ, gửi Cha Manoel Dias,
Giám sát Nhật Bản và Trung Hoa [Dòng Tên]). Tài liệu này hiện lưu trữ tại
Văn khố Hàn lâm viện Sử học Hoàng gia Madrid
.
Bản tường thuật dài 6 tờ rưỡi, tức 13 trang giấy, viết trong khổ 13 X
21 cm, chữ nhỏ và dầy đặc. Nội dung trình bày hai L.m. P. Marques và Đắc
Lộ thiết lập « Dòng tu » Thầy giảng ở Đàng Ngoài ; sau đó trình bày việc
huấn luyện, cấp bậc và hoạt động của các Thầy giảng ; cuối bản tường thuật
còn ghi rõ tên, tuổi, năm tòng giáo của các Thầy giảng, Kẻ giảng, các Tập
sinh (các cậu) và các Trợ giảng (ông Bõ) thuộc « Dòng tu » mới này.
Tài liệu không hoàn toàn do Gaspar d’Amaral viết, nhưng ông đọc
cho một người khác viết, rồi chính ông soát lại kỹ lưỡng, dùng bút sửa bên
lề trang giấy một số chữ, và cuối bản tường thuật, chính Amaral viết thêm
vào 13 dòng chữ kể cả chữ ký của ông. Vậy bản tường thuật này là của
chính tác giả Gaspar d’Amaral và chúng ta phải coi như ông đã viết ra.
Sau đây chúng tôi xin trích những chữ quốc ngữ trong bản tường
thuật của Gaspar d’Amaral.
Sãy : Sãi. Các vị Sư Sãi.
