ĐẮC LỘ HỌC TIẾNG VỆT
Cuối tháng 12-1624, Đắc Lộ tới Đàng Trong và được cấp trên cho ở
tại Dinh Chàm (Thanh Chiêm) để học tiếng Việt. Khi các Linh mục Dòng
Tên đến truyền giáo tại Việt Nam (cũng như tại Nhật Bản, Trung Hoa, Ấn
Độ v.v...) thì trước tiên họ phải học tiếng Việt với những điều kiện rất khó
khăn, hầu có thể tiếp xúc với dân chúng. Riêng tiếng Việt đối với người Âu
châu thật là khó như chúng tôi đã trình bày ở chương một. Dù vậy, vào năm
1620 (sau 5 năm các nhà truyền giáo bắt đầu chính thức truyền bá Phúc âm
ở Đàng Trong) đã có hai linh mục nói thạo tiếng Việt, đó là ông Francisco
de Pina và Cristoforo Borri
.
Khi vừa tới Đàng Trong, Đắc Lộ thấy hai L.m. Francesco Buzomi
và Emanuel Fernandes còn phải dùng thông ngôn để giảng, tuy nhiên ông
sung sướng thấy một Linh mục khác tức là Francisco de Pina đã nói thành
thạo tiếng Việt. Đắc Lộ được Bề trên cho ở cùng nhà với Pina tại Dinh
Chàm, để Pina dậy tiếng Việt cho ông. Sau này, khi đề tựa cuốn tự điển
Việt-Bồ-La của ông, Đắc Lộ cũng ghi rõ là mình đã học tiếng Việt với Pina
Đắc Lộ thuật lại rằng, ông học tiếng Việt chăm chỉ như khi theo khoa
Thần học ở La Mã (Học viện La Mã của Dòng Tên). Nhờ đó sau bốn tháng,
ông đã « giải tội » được và thêm sáu tháng nữa là ông có thể giảng bằng
tiếng Việt
.
Đắc Lộ còn cho hay là, ông cũng học tiếng Việt với một em bé 13
tuổi. Nhờ em nhỏ này, mà sau ba tuần lễ, Đắc Lộ đã biết phân biệt các thứ
thanh tiếng Việt và cách phát âm mỗi tiếng. Có điều khá lạ : em nhỏ không
biết tiếng ông nói, Đắc Lộ cũng chưa biết tiếng Việt, thế nhưng hai người
vẫn hiểu nhau được. Không rõ Đắc Lộ dùng tiếng nào ? Pháp, Ý, La tinh
hay Bồ Đào Nha ? Theo chúng tôi đoán, có lẽ ông dùng tiếng Bồ Đào Nha
nói truyện với em nhỏ, vì trong thời kỳ ấy ở Đàng Trong chỉ có người bồ
