Cuốn Dictionarium
Một điều mà chúng tôi tưởng cần trả lời ngay thắc mắc : tại sao
cuốn sách lại được in bằng chữ Bồ Đào và La tinh ngoài chữ quốc ngữ ?
Hẳn bạn đọc đều rõ vai trò chính trị, thương mại của Bồ Đào Nha từ thế kỷ
15 đến cuối thế kỷ 17 tại Ba Tây, Ấn Độ, Mã lai, Thái Lan, Cam Bốt, Việt
Nam, Trung Hoa, Nhật Bản. Từ cuối thế kỷ 16 sang đầu thế kỷ 17, tiếng Bồ
Đào Nha được sử dụng ở những nơi trên do đoàn thương gia Bồ Đào và
giáo sĩ Tây phương. Các nhà truyền giáo dầu là người Đức, Ý, Pháp, đã đến
Việt Nam, Áo Môn, Nhật Bản, v.v... vào thế kỷ 17 thì cũng phải biết tiếng
Bồ Đào Nha. Đó là tiếng Âu châu quan trọng hơn cả ở các miền trên đây.
Tại Việt Nam thời đó, nếu có người Việt nào học tiếng Âu châu, thì sự
thường cũng là tiếng Bồ Đào Nha.
Cuốn tự điển được soạn thảo bằng chữ Việt - Bồ - La (riêng tên sách
lại chỉ đề bằng La ngữ), với hai mục đích đã được tác giả ghi rõ : thứ nhất,
giúp các nhà truyền giáo học tiếng Việt, để có thể truyền giáo
, thứ hai,
Đắc Lộ đã làm theo ý muốn của một số vị Hồng y ở La Mã, thêm chữ La
tinh vào, để người Việt Nam có thể học thêm La ngữ
.
Cuốn từ điển gồm ba phần chính :
- Lingvae Annamiticae seu Tvnchinensis brevis declaratio, 31 trang,
từ trang 1 đến 31, được sắp lên đầu cuốn tự điển và được đánh số trang tách
biệt với cuốn tự điển. Đây là cuốn ngữ pháp Việt Nam, nhưng soạn thảo
bằng La ngữ, với mục đích cho người Tây phương học. Tuy sách vắn,
nhưng tác giả cũng chia ra 8 chương rõ rệt, không kể Lời nói đầu :
Chương I : Chữ và vần trong tiếng Việt (De literis et syllabis quibus
haec lingua constat). Chương II : Dấu nhấn và các dấu (De Accentibus et
aliis signis in vocalibus). Chương III : Danh từ (De nominibus). Chương IV
: Đại danh từ (De Pronominibus). Chương V : Các đại danh từ khác (De
illis Pronominibus). Chương VI : Động từ (De Verbis). Chương VII :
