Hơn nữa, giờ đây có một tuyên bố rõ ràng rằng Chúa là phổ quát, khắp nơi
và toàn năng. Chúa là động lực, động lực duy nhất, xuyên suốt lịch sử.
Người đã tạo ra vũ trụ; người chỉ dẫn nó; người sẽ chấm dứt nó. Israel là
một phần trong kế hoạch của người, nhưng mọi người khác cũng thế. Nên
nếu người Assyria đột nhiên tấn công, đó là vì họ làm theo lệnh người; và
nếu người Babylon đưa cả dân tộc đi tha hương, thì đó cũng là ý người.
Tôn giáo từ nơi hoang vu của Moses đang bắt đầu trưởng thành thành một
đức tin thế giới phức tạp, mà cả nhân loại có thể viện tới nó để tìm câu trả
lời.
Việc thông điệp của Isaiah thâm nhập vào ý thức của người dân trước sự
sụp đổ của Jerusalem khiến chúng ta không thể nghi ngờ. Nhưng trong
những thập niên cuối trước khi thảm hoạ xảy ra, tiếng nói quyền lực của
ông được tiếp sức bằng một tiếng nói sống động khác, ít chất văn thơ hơn
nhưng có sức thâm nhập tương đương. Chúng ta biết về Jeremiah nhiều
hơn bất cứ ai trong các nhà văn thời kỳ tiền Tha hương, vì ông đọc các bài
giảng đạo và tiểu sử của mình cho học trò là Baruch chép.
Cuộc đời ông
gắn chặt với lịch sử bi thảm của xứ mình. Ông là người Benjamin, trong
một gia đình thầy tu, từ một ngôi làng nằm ngay phía đông bắc Jerusalem,
ông bắt đầu giảng đạo năm 627 TCN, theo truyền thống của Hosea và ở
mức độ nào đó của Isaiah. Ông coi dân tộc này là tội lỗi ghê gớm và đang
lao nhanh đến ngày tàn của nó: “Nhưng dân này lòng ương ngạnh và ngỗ
nghịch.” Giống Hosea, ông không có thời gian dành cho giới tôn giáo, cho
dù họ là tư tế, thầy thông giáo, “người thông thái” hay nhà tiên tri ở đền
thờ: “Tiên tri tuyên sấm nhân danh gian tà, tư tế thì tự tiện dạy đường đạo
lý dân Ta ưa thích như thế, nhưng các ngươi sẽ làm gì một khi vận cùng
đến nơi?”
Ông coi cuộc cải cách tôn giáo vĩ đại ủng hộ Ngôi đền dưới sự
chỉ đạo của Josiah là một thất bại hoàn toàn, và chẳng bao lâu sau khi nhà
vua băng hà, năm 609 TCN, ông tới Ngôi đền và rao giảng một bài trong
cơn giận dữ. Hệ quả là ông suýt nữa bị giết và bị cấm tới gần khu vực Ngôi
đền. Làng ông, kể cả gia đình ông, đều quay lưng lại với ông. Ông không
thể và sẽ không kết hôn. Trong sự cô lập và cô đơn đó, ông thể hiện dấu
