giản, 39 là ví dụ hoàn hảo về sự lo lắng, 51 kêu gọi lòng nhân từ, 91 là bài
thơ rất hay về trấn an và an ủi, 90, 103, 104 tôn vinh sức mạnh và sự vĩ đại
của Đấng sáng tạo, cùng mối quan hệ khăng khít giữa Chúa và con người,
còn 130, 137 và 139 đi đến tận cùng nỗi thống khổ của con người, mang
đến các thông điệp về niềm hy vọng.
Sự thâm nhập của người Do Thái vào tâm hồn con người được thể hiện
phần nào qua những bài thơ đầy nhiệt huyết này, nhưng nó cũng được phản
ánh trong rất nhiều triết lý phổ thông, mà một số trong đó được đưa vào
giáo luật. Ở đây, người Do Thái không mấy nổi bật trước các tục ngữ và
châm ngôn được viết tại Cận Đông cổ đại từ thiên niên kỷ 3, nhất là ở
Lưỡng Hà và Ai Cập, trong đó một số đạt được vị thế quốc tế. Người Do
Thái chắc chắn quen thuộc với tác phẩm kinh điển nổi tiếng của Ai Cập,
The Wisdom of Amenope (Trí khôn của Amenope), vì một phần tác phẩm
này được vay mượn trực tiếp trong Sách Châm ngôn.
chung tục ngữ, châm ngôn của người Do Thái có chất lượng cao hơn hẳn so
với những tiền thân và mô hình của mình, quan sát bản chất con người thấu
đáo hơn và nhất quán hơn về mặt đạo đức. Sách Giảng sư do Koheleth hay
“người tổ chức” viết, là một tác phẩm vô cùng xuất sắc, hoàn toàn không
có tác phẩm tương đương ở thời cổ đại. Giọng văn dửng dưng, hoài nghi,
đôi khi tiêu cực của nó, tương phản mạnh với sự nghiêm túc nhiệt thành
của các bài Thánh vịnh, là bằng chứng về sự đa dạng lạ thường của nền văn
học Do Thái mà chỉ người Hy Lạp mới có thể cạnh tranh.
Tuy nhiên, ngay cả người Hy Lạp cũng không viết ra được một tác phẩm -
thật khó để xếp nó vào loại nào - bí hiểm và đáng sợ như Sách Job. Tác
phẩm tuyệt vời về thuyết thần luận và vấn đề cái ác đã thu hút sự chú ý và
gây bối rối cho cả giới học giả lẫn người bình thường trong hơn hai thiên
niên kỷ qua. Carlyle gọi nó là “một trong những thứ vĩ đại nhất từng được
viết bằng bút,” và trong tất cả các quyển của Kinh Thánh thì nó gây ảnh
hưởng đến giới nhà văn nhiều nhất. Nhưng không ai biết nó là gì, xuất xứ
từ đâu hay được viết từ khi nào. Có trên 100 từ trong đó mà không xuất
