tiếng Hy Lạp và tiếng Pahlevi-Parthian. Cộng đồng Do Thái ở đó dường
như có từ thời Vương quốc phía bắc bị phá hủy và lưu đày, nhưng đã được
người Do Thái chính thống củng cố sau các cuộc nổi dậy năm 66-70 và
năm 132-135. Dù vậy, đây là một cộng đồng không chính thống, mà có lẽ
có nhiều ở thời đó. Kiến trúc theo kiểu Hy Lạp như thường được kỳ vọng,
nhưng điều bất ngờ nằm ở khoảng 30 tấm ván được sơn (hiện ở Bảo tàng
Quốc gia Damascus), minh hoạ chủ đề về cuộc trở về, khôi phục và cứu rỗi.
Có hình ảnh của các tổ phụ, của Moses và cuộc xuất hành, của cái Rương
Thánh tích bị mất và trở về, của David và Esther. Các học giả liên hệ những
hình vẽ này với các bản Kinh Thánh được vẽ minh hoạ, nghe đâu đã tồn tại
vào thế kỷ 2 và 3, chúng cho thấy hội hoạ Kitô cũng có nguồn gốc Do Thái.
Rõ ràng, quy định đối với hình ảnh khi đó không được tuân thủ nghiêm
ngặt, ít nhất là trong tất cả các giới Do Thái.
Một số giáo đường và ngôi mộ từ thời các nhà hiền triết đến nay vẫn còn
sót lại ở Palestine. Ở Tiberias bên hồ Galilee, giáo đường thế kỷ 4 cũng có
hình người và vật trên sàn tranh ghép, và cả các dấu hiệu hoàng đạo nữa.
Trên ngọn đồi gần thị trấn là ngôi mộ của người tử vì đạo, Giáo sĩ Akiva,
và mộ của Johanan ben Zakkai; cách hồ 2 dặm là mộ của Giáo sĩ Meir. Tại
Capernaum, nơi viên sĩ quan chỉ huy 100 binh sĩ xây một giáo đường, còn
giáo đường kế tiếp nó vào thế kỷ 2-3 thì được khai quật từ năm 1905 tới
năm 1926, và phát hiện ra các hình khắc kèn shofar, đàn menorah, bình
thánh, cây cọ và tấm khiên của Vua David. Ba giáo đường tới nay đã được
khai quật ở Syria và phía bắc Israel, còn ngay gần đường Nazareth-Haifa là
trung tâm học vấn Bet Shearim của Judah Ha-Nasi, với giáo đường, hầm
mộ và nghĩa trang - nghĩa trang đầy những hình vẽ chân thực và che giấu ở
đâu đó mộ của Judah.
Nhưng những thứ căn bản gợi nhớ thời kỳ học thuật mang tính tập thể và cá
nhân này lại là các tác phẩm thánh thiêng của người Do Thái. Việc học
hành thánh thiêng của người Do Thái nên được nhìn nhận như là một chuỗi
các lớp, lớp sau phụ thuộc vào lớp trước. Lớp đầu tiên là Ngũ Thư, mà về
