gần vùng đất Goshen trong Kinh Thánh. Rất nhiều lao động cưỡng bức hay
nô lệ được sử dụng. Một tài liệu trên giấy cói thuộc triều đại Rameses II,
Leiden 348, cho biết: “Phân phát ngũ cốc cho binh lính và người Habiru,
những người vận chuyển đá tới đại tháp môn của Rameses.”
Nhưng bản
thân cuộc xuất hành chưa chắc đã diễn ra dưới triều đại Rameses. Có lẽ
chắc chắn hơn, người Do Thái đã đào thoát dưới thời người kế vị Rameses
là Merneptah. Một tấm bia chiến thắng của pharaoh này còn sót lại và có
niên đại năm 1220 TCN. Tấm bia kể rằng pharaoh thắng một trận chiến
phía bên kia Sinai, ở Canaan, và nhắc tới những kẻ bại trận là “Israel.” Có
thể ông không thắng, vì các pharaoh thường mô tả thất bại hay bế tắc của
họ là chiến thắng, nhưng rõ ràng ông đã giao tranh ở một mức độ nào đó
với người Do Thái bên ngoài lãnh thổ của mình, nên họ đã rời đi. Đây là
lần đầu tiên Israel được nhắc tới bên ngoài Kinh Thánh. Kết hợp với các
bằng chứng khác, chẳng hạn như những tính toán dựa trên Các Vua quyển
1 6:1 và Thủ lĩnh 11:26,
chúng ta có thể chắc chắn một cách hợp lý rằng
cuộc Xuất hành diễn ra vào thế kỷ 13 TCN và hoàn thành vào khoảng năm
1225 TCN.
Những câu chuyện về đại hoạ của Ai Cập, cũng như kỳ quan và các điều kỳ
diệu khác diễn ra trước vụ đào thoát của người Do Thái, đã chi phối chúng
ta khi đọc Xuất hành nhiều đến mức đôi lúc chúng ta không nhìn thấy thực
tế về cuộc nổi dậy và chạy trốn thành công của một dân tộc nô lệ, sự kiện
chỉ xuất hiện đúng một lần trong thời cổ đại. Cuộc nổi dậy và chạy trốn này
trở thành một ký ức lớn lao đối với những người Do Thái trực tiếp tham
gia. Với những người nghe nói tới, và sau này đọc về nó, Xuất hành dần
thay thế sự sáng thế như một sự kiện trung tâm, quyết định trong lịch sử Do
Thái. Có điều gì đó đã xảy ra tại biên giới Ai Cập, thuyết phục các nhân
chứng rằng Chúa đã can thiệp trực tiếp và quyết định số phận của họ. Cái
cách mà sự kiện này được kể và chép lại đã thuyết phục các thế hệ sau,
rằng việc thể hiện một cách độc đáo sức mạnh của Chúa thay mặt họ như
thế này là sự kiện đáng chú ý nhất trong toàn bộ lịch sử các quốc gia.
