đầu tiên trong lịch sử thế giới.
Philo buộc tội các triết gia cũng như các
nhà làm luật đã ăn cắp và sao chép những ý tưởng của Moses, mà
Heraclitus và Plato là hai thủ phạm chính.
Thú vị hơn là sự khẳng định của
nhà văn ngoại đạo Numenius xứ Apamea (thế kỷ 2) rằng Plato chỉ là một
Moses nói tiếng Hy Lạp.
Các nhà văn cổ đại không chỉ tin vào sự tồn tại
của Moses, họ còn coi ông là một trong những nhân vật làm nên lịch sử thế
giới.
Nhưng cũng có một xu hướng trong các nhà văn ngoại đạo từ nửa sau thiên
niên kỷ 1 TCN, coi Moses là một nhân vật hiểm ác, người sáng tạo ra một
hình thức tín ngưỡng kỳ lạ, hẹp hòi, độc quyền và phản xã hội. Moses được
hiện tượng chặt chẽ với những biểu hiện sớm nhất của chủ nghĩa bài Do
Thái có hệ thống. Hecataeus xứ Abdera (thế kỷ 4 TCN), người viết một
cuốn sử về Ai Cập (giờ đã thất lạc), buộc tội Moses là tách biệt những
người đi theo mình khỏi những người khác, và khuyến khích tư tưởng bài
ngoại. Manetho (khoảng năm 250 TCN) ban đầu lan truyền truyền thuyết
vô cùng dai dẳng rằng Moses chẳng phải người Do Thái mà là người Ai
Cập, một thầy tu phản bội xứ Heliopolis, từng ra lệnh cho người Do Thái
giết hết các con vật thiêng của Ai Cập và dựng nên một chế độ cai trị ngoại
bang.
Ý niệm về thầy tu Ai Cập nổi loạn, dẫn đầu một cuộc nổi dậy của
những người bị xã hội ruồng bỏ, trong đó có người hủi và người da đen, trở
thành nền tảng cơ bản của chủ nghĩa bài Do Thái, sự phỉ báng Ur, được
thêu dệt và lập lại qua nhiều thế kỷ với sự dai dẳng khó tin. Chẳng hạn, chủ
nghĩa bài Do Thái được nói đến hai lần trong các bức thư của Karl Marx
viết cho Engels.
Còn nữa, điều gây tò mò là Sigmund Freud, chắc chắn
không phải người bài Do Thái, khi viết cuốn sách cuối cùng của mình,
Moses and Monotheism (Moses và chủ nghĩa độc thần), đã dựa trên câu
chuyện của Manetho rằng Moses là người Ai Cập và là thầy tu, bổ sung cho
lời đồn đoán phổ biến rằng tư tưởng tôn giáo của Moses bắt nguồn từ tín
ngưỡng thờ mặt trời độc thần của Akhenaten, cũng như sự vô lý giả-thực tế
của chính mình.
