Freud, ông không coi đức tin vào Chúa là một ảo ảnh; thay vào đó ông tìm
cách tái định nghĩa nó. Về mặt trí tuệ, ông hoàn toàn theo truyền thống Do
Thái-duy lý của Maimonides và Spinoza, ông là một nhà khoa học thực
nghiệm thuộc loại nghiêm ngặt nhất, phát triển các lý thuyết của mình để
việc kiểm chứng chính xác có thể diễn ra, và nhất định cho rằng nó phải
diễn ra trước khi trao cho các quan điểm của mình bất cứ giá trị nào - gần
như trái ngược với giáo lý của Freud. Nhưng ông sẵn sàng thừa nhận sự tồn
tại của sự thật không thể kiểm chứng. Trong khía cạnh này, ông cũng trung
thực hơn Freud. Freud phủ nhận sự thật thần bí trong khi về cơ bản vẫn là
người thần bí; Einstein là người duy lý, trong khi thừa nhận một lĩnh vực
thần bí. Ông cho rằng “điều thần bí,” thứ mà ông coi là cảm xúc chứ không
phải thực tế, “đứng ở cái nồi của nghệ thuật đích thực và khoa học đích
thực.” Ngoài “lý trí sâu sắc nhất và vẻ đẹp rạng ngời nhất,” có những sự
thật không thể hiểu được “mà chỉ khi chúng ở trong hình dạng nguyên thủy
nhất thì đầu óc chúng ta mới có thể hiểu được.” Ông cho rằng ý thức về
điều này là cái tạo nên cảm giác tôn giáo đích thực và “theo nghĩa này và
chỉ nghĩa này thôi, tôi là người rất sùng đạo.”
Lời khẳng định cuối cùng này là một lời diễn đạt lại niềm tin của
Maimonides, rằng có hai cách bổ sung cho nhau để nhìn ra sự thật: lý trí và
Mặc khải. Tuy nhiên, Einstein gần với Spinoza hơn, là người ông vô cùng
ngưỡng mộ, trong việc bác bỏ Mặc khải. Những gì ông nói là suy nghĩ trực
giác vô cùng quan trọng trong việc hình thành một khái niệm khoa học lớn,
một kiểu nhảy đại vào một sự khái quát hóa lý thuyết khổng lồ.
Ở đây ông
có rất nhiều điểm chung với triết gia Do Thái Pháp Henri Bergson (1859-
1941), người giống như Einstein cũng nhấn mạnh yếu tố thần bí và trực
giác trong khoa học (và tương tác của thời gian với vật chất).
Nhưng theo
quan điểm và trong công trình của Einstein, sau khi trực giác tạo ra các yếu
tố của một ý tưởng thì khoa học và lý trí tiếp quản. “Tôi muốn biết Chúa đã
tạo ra thế giới này thế nào,” ông nói - một mục đích gần như thần bí.
Nhưng kiến thức phải có được bằng công thức toán học, được kiểm chứng
bằng thiên văn học. Theo một nghĩa nào đó, Einstein đang làm điều mà các
