sẵn sàng cũng như chẳng mong muốn khôi phục Ngôi đền và hình thức thờ
cúng của nó; để được như vậy sẽ đòi hỏi phải có một sự giác ngộ tôn giáo.
Chính xác; và có cách nào tạo ra một sự giác ngộ như thế tốt hơn việc bắt
tay vào xây lại Ngôi đền không?
Nên các quan điểm cứ tiếp diễn, đa số
dẫn tới kết luận là hiện chưa thể làm được gì. Thậm chí một đề xuất làm lễ
hiến sinh cừu nhân lễ Vượt qua cũng bị bác bỏ vì không thể tìm ra địa điểm
chính xác của bàn thờ, có sự hồ nghi về dòng dõi tư tế của người Cohen
hiện tại hay Kohanim, và (nhất là) có quá ít hiểu biết về quần áo tư tế ngày
xưa mặc để có thể phục chế cho chính xác.
Ngôi đền và các quan điểm xoay quanh nó là biểu tượng cho quá khứ tôn
giáo vốn là một lực sống, lực liên kết trong cộng đồng Israel mới. Nhưng
còn có một quá khứ thế tục nữa, mà để trốn thoát khỏi nó nhà nước Zion đã
được tạo ra. Đó là biểu tượng Holocaust: còn hơn một biểu tượng, thực tế
kinh hoàng này đã che mờ việc lập ra quốc gia, và tiếp tục là sự kiện nổi
bật trong ký ức tập thể của dân tộc. Do Thái giáo đã không chỉ luôn quan
tâm đến Luật Moses, mà còn quan tâm đến cả (xét về mặt con người) mục
đích của pháp luật là công lý. Một đặc điểm tái diễn không ngừng và đáng
tiếc của lịch sử Do Thái thời lưu đày là những thương tích gây ra cho người
Do Thái vì họ là người Do Thái, và sự thất bại của xã hội dân ngoại trong
việc đưa kẻ gây thương tích ra trước công lý. Nhà nước Do Thái ít nhiều là
một phản ứng trước bất công lớn nhất trong mọi bất công. Một trong những
chức năng của nhà nước này là đóng vai trò một công cụ trừng phạt, và cho
thế giới thấy rằng người Do Thái sau một thời gian rất dài có thể phản công
và thực thi Luật Moses của họ để chống lại những ai đã đối xử bất công với
họ. Tội ác Holocaust lớn đến nỗi các phiên xét xử Nuremberg và các bộ
máy công lý khác do các nước châu Âu riêng rẽ vận hành, mà chúng ta đã
mô tả, đơn giản là không đủ. Ngay từ năm 1944, phòng nghiên cứu thuộc
Văn phòng Chính trị của Cơ quan Do Thái, khi đó do thủ tướng tương lai
Moshe Sharett quản lý, đã bắt đầu thu thập tư liệu về những tên tội phạm
chiến tranh Đức Quốc xã. Sau khi nhà nước Israel được thành lập, việc lần
theo dấu vết những kẻ tội phạm này và đưa họ ra trước công lý là một phần
