còn tồn tại. Thông thường, chính vị giám mục Rôma là người lên tiếng trả
lời các tranh chấp. Sự kiện này khiến vị bảo vệ đức tin nổi tiếng là Ðức
Giám Mục Irenaeus ở Lyons (hiện tại là nước Pháp), đã nói về Rôma rằng:
“Tất cả các giáo hội khác (địa phương) phải đồng tâm nhất trí với giáo hội
này (Rôma) vì tính cách ưu việt của nó.” Vào giữa thế kỷ thứ ba, Ðức Giám
Mục Cyprian ở Carthage viết: “Hiệp thông với đức giám mục Rôma là hiệp
thông với Giáo Hội Công Giáo.”
Trong thế kỷ thứ hai việc bách hại Kitô Giáo chỉ thỉnh thoảng, nhờ đó
Kitô Giáo được phát triển rộng lớn hơn và có thêm những người tòng giáo
thuộc giai cấp cao hơn trong xã hội La Mã. Thiên Chúa bắt đầu gầy dựng
các nhân vật thông minh xuất chúng để có thể giải thích và bảo vệ đức tin
qua lý lẽ và triết học: Thánh Justin Tử Ðạo ở miền Ðông Mediterranean đã
trình bầy Kitô Giáo như “một triết học đích thực”; Thánh Irenaeus ở Lyons
coi mọi tạo vật được quy tụ và “tổng kết” trong Ðức Kitô; Ðức
Athenagoras ở Athens viết một văn bản quan trọng để bảo vệ đức tin; và
Ðức Clementê ở Alexandria thiết lập một khoa giáo huấn Kitô Giáo cho dự
tòng. Các vị này đã viết thư cho các hoàng đế để thuyết phục họ đừng bách
hại Kitô Giáo, thuyết phục người Do Thái về sự chân chính của Kitô Giáo,
và chống với các lạc thuyết đang phá hoại đức tin chân chính (tỉ như, phái
Gnostic cho rằng họ biết được những bí mật của con đường cứu chuộc mà
các Kitô Hữu khác không biết). Các vị bảo vệ đức tin này cho thấy Kitô
Giáo là một tôn giáo hợp lý và có thể hiểu được cũng như chấp nhận được
bởi mọi người của mọi văn hóa và dân tộc. Vào cuối thế kỷ thứ hai, có
khoảng 2 triệu người Kitô trên khắp Ðế Quốc La Mã, dù rằng Kitô Giáo
vẫn là một tôn giáo không chính thức và bị Nhà Nước Rôma ngăn cấm.
Thế Kỷ Thứ Ba: Sự Bách Hại Và Phát Triển Thần Học
Thế kỷ thứ ba là giai đoạn chính yếu trong sự phát triển Kitô Giáo cũng
như thiết lập các tổ chức và hình thành thần học. Sự bình an tương đối ở Ðế
Quốc La Mã từ năm 200 đến 250 đã đem lại thời gian cần thiết cho Giáo
