hình. Sau hoạt động bền bỉ của Ðức Athanasius ở Ai Cập, ba vị thần học
lớn của Cappadocia thuộc Tiểu Á đã xuất hiện để bảo vệ Kinh Tin Kính
Nicene: Thánh Basil ở Caesarea, Thánh Grêgôriô ở Nyssa, và Thánh
Grêgôgiô ở Nazianzus. Văn bản và ảnh hưởng của các đấng ấy đã thuyết
phục được các giám mục còn lưỡng lự hoặc chưa hỗ trợ lập trường của
Công Ðồng Nicaea. Năm 381, Công Ðồng Constantinople tái xác nhận
Chúa Con thì “đồng bản tính” (homoousius) với Chúa Cha, và công đồng
còn thêm là Chúa Thánh Thần cũng là Thiên Chúa như các Giáo Phụ
Cappadocia đã lập luận. Kinh Tin Kính Nicaea mà người Công Giáo ngày
nay tuyên xưng trong Thánh Lễ Chúa Nhật thực sự đã được các giám mục
trong công đồng này tuyên xưng. Không may, sự tin tưởng lầm lạc của phe
Arian lan tràn đến các bộ lạc chung quanh Ðế Quốc Rôma (như bộ lạc
người Visigoth, người Ostrogoth, và người Vandal), là những người đã
quấy phá Giáo Hội Công Giáo trong thế kỷ tới khi họ chiếm được khá
nhiều lãnh thổ của Ðế Quốc Rôma.
Việc chấm dứt bách hại người Kitô trong Ðế Quốc Rôma cũng đưa
đến kết quả là chấm dứt sự tử đạo. Trong thế kỷ thứ tư một số anh hùng
mới mẻ của đức tin xuất hiện: đó là các đan sĩ, và cũng được gọi là Tu Phụ
Sa Mạc. Họ đích thực là những người đáp lời mời gọi của Ðức Giêsu để
bán tất cả của cải, phân phát cho người nghèo, và đi theo Người. Ðể noi
gương Ðức Kitô qua đời sống hãm mình và cầu nguyện, họ đi vào sa mạc
hoặc hoang địa để sống cô độc với Thiên Chúa. Chữ “đan sĩ” được dịch từ
tiếng Latinh “monos” (đan độc). Khoảng năm 270, Antony, một nông dân
Ai Cập, đã đi vào sa mạc và mãi cho đến năm 305 người mới về lại thành
phố và trở nên một bậc thầy về linh đạo. Thánh Athanasius đã lưu danh
muôn thuở tên tuổi của Thánh Antony và giúp lan truyền phong trào “đan
viện” hoặc “ẩn tu” qua những bài viết về tiểu sử Thánh Antony. Thánh
Athanasius luôn luôn là người bạn chí thiết và nhiệt liệt hỗ trợ các đan sĩ
trong suốt cuộc đời người .
Thánh Pachomius, một người Ai Cập khác, đã thành lập một cộng
đoàn khổ tu trong sa mạc gần sông Nile và từ đó đã phát sinh một nếp sống
đan viện mới. Hầu hết các đan sĩ sau thời kỳ này đã sống gần nhau trong
