Chính Thống Giáo - do các thượng phụ lãnh đạo, tỉ như đức thượng phụ
của Constantinople.
Ðiều gì đã gây nên cuộc ly giáo này? Các biến cố bề ngoài xảy ra ngay
lúc đó chỉ là triệu chứng của các khó khăn đã âm ỉ trong nhiều thế kỷ. Hầu
hết các sử gia đều cho rằng sự phân cách Ðông và Tây về cả hai phương
diện, giáo hội (quyền tối thượng của đức giáo hoàng) và thần học (về vấn
đề filioque). Trong các cuộc đối thoại đại kết ngày nay, vẫn còn hai trở ngại
chính cho sự hợp nhất. Về quyền tối thượng của đức giáo hoàng, vấn đề
được đặt ra là đức giáo hoàng có quyền cai quản và dạy bảo toàn thể Giáo
Hội hay không. Tây Phương tin rằng đức giáo hoàng có thẩm quyền đó;
Ðông Phương tin rằng mọi thượng phụ, kể cả vị giám mục Rôma, đều có
quyền bằng nhau. Năm 1054, đức thượng phụ Constantinople, Micae
Caerularius, chỉ trích một vài thông lệ của Giáo Hội Tây Phương, và xưng
hô với đức giáo hoàng như một người anh em thay vì coi là vị cha chung,
và đức thượng phụ từ chối không chịu tiếp đón các đại diện của đức giáo
hoàng khi họ đến Constantinople trong ba tháng. Sau cùng, các vị đại diện
đã để lại trên bàn thờ trong giáo đường của đức thượng phụ một Chỉ Dụ
Tuyệt Thông và từ giã Constantinople sau khi “phủi bụi dưới chân các
ngài.” Vài ngày sau, Ðức Micae Caerularius phản ứng lại bằng cách ra vạ
tuyệt thông các đại diện và đức giáo hoàng. Vạ tuyệt thông đôi bên này
được duy trì mãi cho đến năm 1965, khi Ðức Giáo Hoàng Phaolô VI gặp
gỡ Ðức Thượng Phụ Athenagoras trong vòng tay thân ái và cả hai đã cùng
hủy bỏ vạ tuyệt thông ấy. Nhờ ơn Chúa, công việc tái hợp Chính Thống
Giáo và Công Giáo Rôma hiện đang được tiến hành cách tốt đẹp.
Bất kể những tì tích của Giáo Hội, phúc âm của Ðức Giêsu Kitô tiếp
tục được loan truyền. Trong thế kỷ mười một, Ðan Mạch và Na Uy theo
Kitô Giáo, sau đó không lâu là Thụy Ðiển (1164). Nước Nga tiếp đón các
nhà thừa sai từ Ðông Phương và cả Tây Phương, cho đến khi thái tử Nga
quyết định rửa tội theo Giáo Hội Byzantine, mà sau đó trở thành Giáo Hội
Chính Thống Nga với vị thượng phụ ở Moscow.
Thế Kỷ Mười Hai
