Trong thế kỷ này có quá nhiều chủ đề riêng biệt nên được chia ra thành các
đề tài sau:
1. Các tương giao giữa Giáo Hội và Nhà Nước ở Tây Phương
Ðức giáo hoàng và Hoàng Ðế Rôma Thánh Thiện tiếp tục tranh giành
quyền tuyển chọn các giám mục và tu viện trưởng, mãi cho đến khi có sự
tương nhượng sau Thỏa Ước Worms năm 1122. Theo thỏa ước này, các
giám mục và tu viện trưởng được tuyển chọn theo luật của Giáo Hội, với
quyền bổ nhiệm của nhà cầm quyền dân sự nếu muốn, và trong nghi thức
tấn phong Giáo Hội sẽ ban cho họ nhẫn và gậy giám mục. Như vậy, đức
giáo hoàng, tu viện trưởng, và các giám mục bị kẹt giữa hai thế giới, thế
giới quyền lực chính trị và thế giới lãnh đạo tinh thần.
Các giáo hoàng của thế kỷ mười hai và mười ba cố gắng sống hài hòa
với các nhà cầm quyền và các quốc gia để duy trì sự tự do của Tòa Thánh,
cũng như để giữ thế quân bình giữa các quốc gia Âu Châu nhằm ngăn ngừa
bất cứ nhà cai trị nào muốn kiểm soát Giáo Hội. Nhiều khi các giáo hoàng
thất bại. Hoàng đế Frederick I (Barbarossa), là người đầu tiên của dòng họ
Hohenstaufen cai trị Ðế Quốc Rôma Thánh Thiện, đã xâm chiếm Rôma
năm 1159 và buộc Ðức Giáo Hoàng Alexander III phải bỏ trốn. Sau đó,
Ðức Alexander liên minh với lực lượng Lombard ở miền bắc nước Ý, đánh
bại quân của Frederick ở Leghano năm 1176, và sau đó làm hòa với
Frederick. Sau khi hoà giải với Giáo Hội, Frederick dẫn đầu Thập Tự
Chinh III sau khi Giêrusalem bị thất thủ vào năm 1187.
Ở Anh, Ðức Tổng Giám Mục Tôma Becket của Canterbury tranh đấu
cho quyền lợi và sự tự do của Giáo Hội cho đến khi vua người Norman, là
Henry II, buộc đức tổng phải trốn sang Pháp trong vòng sáu năm. Vì sự nổi
tiếng của Ðức TGM Tôma, nhà vua đã cho phép ngài về nước năm 1170.
Vì đức tổng tiếp tục ủng hộ đức giáo hoàng, Henry nổi cơn thịnh nộ và một
vài vệ sĩ của ông đã giết đức tổng ngay trên tam cấp vương cung thánh
đường Canterbury. Hành động hung ác này đã chấn động cả Âu Châu. Ðức
giáo hoàng đã ra vạ tuyệt thông vua Henry, mà sau đó ông đã sám hối và
