chấp nhận là Dòng Thuyết Giáo, sau khi họ du nhập số quy luật của Thánh
Augustine. Thánh Ðaminh rất yêu mến Thiên Chúa. Ngài thường nhỏ lệ khi
rao giảng hay khi dâng Thánh Lễ, và ngài kêu gọi các môn đệ chỉ nói về
Chúa và với Chúa. Ngài từ trần năm 1221 và được phong thánh năm 1234.
Cũng giống như Dòng Phanxicô, Dòng Ðaminh trở nên một nguồn canh tân
lớn lao, hoán cải người lạc giáo, và chỉnh đốn các hiểu biết sai lầm trong
thế kỷ mười ba. Các dòng tu khác, tỉ như dòng Camêlô và dòng Augustine,
cũng đã thôi thúc Giáo Hội trên con đường canh tân của thế kỷ này.
4. Thần Học, Sự Hiểu Biết và Văn Hóa Mới
Thế kỷ mười ba cũng là tột đỉnh của tư duy và văn hóa thời Trung Cổ. Ðiều
này được khởi sự từ thế kỷ mười một với việc thành lập các trường của địa
phận và của thành phố. Vào khoảng 1170 một trung tâm mới cao hơn về
học thuật xuất hiện - trường đại học. Lúc đầu, đại học được coi là tổ chức
hay hiệp hội của các học giả, mà trước tiên thu hút hàng giáo sĩ và được
Giáo Hội hỗ trợ về tài chánh. Hai đại học lớn được thành lập ở Balê
(chuyên về thần học) và ở Bologna (về luật), nhưng sau đó không lâu là các
trường Oxford (1200), Cambridge (1209), Salamanca (1220), Naples
(1224), và các trường khác. Y học, luật học và thần học là các môn chính
yếu, và thần học được coi là nữ hoàng của kiến thức. Phương cách của thần
học chủ yếu là nghiền ngẫm (lectio) các sách thiêng liêng, nhưng với công
trình chuyển dịch các văn bản của triết gia Hy Lạp Aristotle từ tiếng Ả Rập
sang tiếng Latinh, một phương pháp mới về lý luận để học hỏi thần học
được khai sinh. Các thần học gia muốn chứng minh rằng đức tin Kitô Giáo
thì hợp lý và sự hiểu biết tự nhiên rất thích hợp với quan điểm Kitô Giáo về
vũ trụ và thực thể, và ngay cả hỗ trợ cho đức tin Kitô Giáo.
Ba vị thần học sáng giá của thế kỷ xuất thân từ các dòng Khất Thực:
một tu sĩ dòng Phanxicô, Thánh Bônaventura (1217-74), và hai tu sĩ dòng
Ða Minh, Thánh Albert Cả (1200-80) và Thánh Tôma Aquinas (1225-74).
Thánh Bônaventura áp dụng truyền thống lâu đời để tìm hiểu thần học bằng
phương cách bí nhiệm, trong khi dùng lý lẽ để hỗ trợ cho sự xác thực của
