Hội khi Tòa Thánh giảm bớt tính cách khắt khe của quy luật Thánh
Phanxicô về vấn đề sở hữu sách vở hay làm chủ tài sản. Họ tiên đoán Giáo
Hội đã đến lúc tận cùng.
Một thử thách khác của Giáo Hội vào cuối thời Trung Cổ là sự suy
thoái của thần học Kinh Viện mà trước đây đã từng đạt đến cao điểm trong
thời Thánh Tôma Aquinas và John Duns Scotus. Mặc dù trong thời gian
này cũng có các thần học gia sáng giá và thánh thiện, tỉ như Nicholas ở
Cusa (1401-64) là người đã viết cuốn The Vision of God, nhưng nói chung
thần học Tây Phương đang trên đà suy thoái. Các thần học gia không còn
nghiên cứu Kinh Thánh và các Giáo Phụ, nhưng đã dành thời giờ để xem
xét và bình luận về các nhận định của nhau. Nhiều người còn tham dự vào
các cuộc tranh luận vô bổ — tỉ như “bao nhiêu thiên thần có thể nhảy múa
trên đầu một cây kim?” — các tranh luận ấy kích thích trí tuệ nhưng làm
nguội lạnh tâm hồn. Ngay cả xuất hiện một phái triết thần mới gọi là
Nominalism (thuyết duy danh), do William ở Ockham (1280-1349) khởi
xướng, muốn tách biệt các lãnh vực của đức tin và lý lẽ thay vì coi chúng
hỗ tương nhau như Thánh Tôma Aquinas và các học giả Kinh Viện lỗi lạc
khác từng chủ trương.
4. Thức Tỉnh Tâm Linh
Khi thần học và triết học ngày càng khô khan và tách khỏi đời sống con
người thì lại có khuynh hướng nhìn lại tâm hồn để tìm cách thức tỉnh tâm
linh. Nổi tiếng vào cuối thời Trung Cổ là các nhà thần nghiệm Kitô Giáo,
họ tìm cách đến với Thiên Chúa qua tâm hồn hơn là trí tuệ. Meister Eckhart
(1260-1327), một tu sĩ Ðaminh người Ðức, là một trong các vị thần nghiệm
đầu tiên và có ảnh hưởng nhất, tuy nhiên một số học thuyết của ông bị giới
chức quyền Giáo Hội nghi ngờ. Một năm trước khi chết, năm 1326,
Eckhart bị kết tội lạc giáo.
John Tauler (1300-61) và Henry Suo (1245-1366) cả hai đều là linh
mục dòng Ðaminh và là môn đệ của Eckhart. Tauler chủ trương đời sống
chúng ta phải phản ánh đời sống Ba Ngôi. Cuốn Sách Nhỏ Về Sự Khôn
