Ngoan Vĩnh Cửu của Suo được coi là sản phẩm tinh tuý nhất của khoa thần
nghiệm Ðức. Văn sĩ thần nghiệm John van Ruysbroeck (1293-1381) được
một số người coi là vị thánh vĩ đại người Flemin. Anh Quốc cũng có thể tự
hào về nhiều nhà thần nghiệm: Julian ở Norwich (1342-1416) viết cuốn
Mặc Khải của Tình Yêu Thiên Chúa; cuốn Bậc Tuyệt Hảo của Walter
Hilton (c. 1395) là sự trình bầy rõ ràng nhất và quân bình nhất của đời sống
nội tâm vào cuối thời Trung Cổ.
Một phản ứng khác đối với sự nguội lạnh của thần học thời bấy giờ là
phong trào Devotio Moderna, loại đạo đức mới, xuất hiện từ cuối thế kỷ
mười bốn và lan sang thế kỷ mười lăm. Các sáng tác đạo đức thời ấy tránh
tranh luận thần học nhưng lại không phải là loại thần nghiệm. Ðó là một
phương cách thực tiễn suy niệm về cuộc đời Chúa Giêsu theo một phương
cách có thứ tự. Cuốn Gương Ðức Kitô của Thomas à Kempis là một tác
phẩm kinh điển của phái này. Gerard Groote (1340-84) là một trong những
người hết sức cổ võ phong trào đạo đức mới và khích lệ thành lập một tu
hội đời được gọi là Anh Em của Ðời Sống Chung, và dòng Kinh Sĩ Thánh
Augustine ở Windesheim. Một số dòng tu khác đã canh tân vào thời kỳ này,
tỉ như các tu sĩ Phanxicô Nghiêm Thủ dưới sự dẫn dắt của Thánh
Bernadine ở Siena (c. 1444) và Thánh Gioan ở Capistrano (c. 1456). Một
số dòng của các đan sĩ Biển Ðức và Kinh Sĩ Augustine cũng canh tân, kể cả
dòng mà Martin Luther gia nhập sau này.
Trong Kitô Giáo Ðông Phương, một phương pháp cầu nguyện được
gọi là hesychasm, hay cầu nguyện bằng con tim, trở nên phổ thông trong
thế kỷ mười ba và mười bốn. Gregory Palamas (1296-1359), một vị thần
nghiệm vĩ đại của Giáo Hội Ðông Phương, và các người khác đã cổ võ hình
thức cầu nguyện này gồm việc lập đi lập lại cách liên tục tên Ðức Giêsu
(hoặc một lời nguyện ngắn như “Lạy Ðức Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa, xin
thương xót tôi”). Những lời nguyện ấy nhịp nhàng với hơi thở. Mục đích là
cầu nguyện liên lỉ, luôn luôn nhắm đến Thiên Chúa. Một hợp tuyển văn bản
của các Giáo Phụ Ðông Phương thường được gọi là Philokalia làm nền
tảng cho sự tu đức này.
