1. Martin Luther (1480 - 1546)
Một sử gia đã viết: “Cuộc Cải Cách xảy ra không vì Âu Châu quá trần tục
mà là vì quá đạo đức.” Martin Luther, một người cục mịch thuộc thành
phần nông dân Ðức, đã phát sinh chủ thuyết tôn giáo lý tưởng của người
dân Âu Châu. Ông cũng là một tu sĩ dòng Augustine rất nghiêm nhặt và đã
chăm chỉ học hành để trở thành một giáo sư Kinh Thánh của Ðại Học
Wittenberg nước Ðức. Khi là tu sĩ, ông không có bình an khi cố gắng xóa
bỏ mặc cảm tội lỗi qua sự sám hối và từ bỏ chính mình, nhưng ông cảm
thấy thoải mái khi nhận thức rằng con người được công chính hóa chỉ bởi
lòng tin, như Thánh Phaolô đã giải thích trong thư gửi tín hữu Rôma. Ðây
là yếu tố then chốt đã khiến Luther niêm yết Chín Mươi Lăm Luận Ðề về
Ân Xá lên cửa nguyện đường ở Wittenberg năm 1517. Ông phản đối người
Công Giáo khi lệ thuộc vào công việc lành, dù bất cứ việc gì, kể cả ân xá,
để được cứu độ và được tha tội.
Ðiều cay đắng của Cải Cách Tin Lành là hầu hết những gì Luther tin
tưởng và chủ trương lại là các học thuyết chính trực của Công Giáo nhưng
đã bị biến dạng bởi sự lạm dụng và thực hành sai lầm trong Giáo Hội, tỉ
như bán ân xá và vụ lợi. Không may, sự chỉ trích của Luther về những hủ
tục có thực này đã không được để ý đến. Ðức Giáo Hoàng Lêô X chỉ ra
lệnh cho vị bề trên của Luther phải sửa sai ông, coi đó như một tu sĩ phản
loạn dám đặt lại vấn đề thẩm quyền ban ân xá của Giáo Hội.
Lúc đầu, Luther không có ý định từ bỏ Giáo Hội Công Giáo, nhưng
ông cũng từ chối không rút lại các tuyên bố cho đến khi được điều trần
trước một hội đồng. Năm 1519, ông đến Leipzig để gặp thần học gia
Johannes Eck. Và Eck đã đưa đường chỉ lối cho Luther từ chối thẩm quyền
của các giáo hoàng cũng như các công đồng, và coi Phúc Âm như nguồn
thẩm quyền duy nhất. (Một trong những thành quả đáng kể sau này của
Luther là việc chuyển dịch Phúc Âm sang tiếng Ðức, nhờ đó, sau khi phát
minh ra máy in, mỗi một người Tin Lành Luther đều có một quyển Phúc
Âm bằng tiếng mẹ đẻ của mình). Ðến lúc này, Luther không còn coi mình
là một người Công Giáo nữa; do đó ông viết ba luận đề khước từ quyền
