Văn bút vĩ đại của Calvin là cuốn Các Tổ Chức Kitô Giáo, nền tảng
thần học của truyền thống Cải Cách. Calvin tẩy chay mọi tín điều không rõ
ràng ghi trong Phúc Âm và chỉ tập trung đức tin vào Lời Chúa mà thôi.
Giáo đường của ông màu trắng và thật trống trải. Không có bàn thờ, tượng
ảnh, đàn organ, hay kính mầu. Mọi vết tích Công Giáo đều bị xoá sạch,
ngoại trừ Phúc Âm. Lý thuyết của Calvin được tranh luận sôi nổi nhất là
Thuyết Tiền Ðịnh, ông cho rằng ngay từ ban đầu Thiên Chúa đã tiền định
cho những ai được cứu rỗi và những ai bị luận phạt, do đó, công trạng con
người không có giá trị gì. Vì được tiền định, những người được chọn chắc
chắn sẽ sinh kết quả tốt đẹp qua sự chính trực và đời sống tốt lành của họ.
Giấc mơ hoán cải toàn thể nước Pháp của Calvin phần nào được thể
hiện với sự bành trướng của phái Huguenot trong thế kỷ mười bảy.
3. Cuộc “Cải Cách Triệt Ðể”
Jean Calvin tách rời khỏi đức tin Công Giáo một cách triệt để hơn Martin
Luther. Tuy nhiên, lại có những nhóm Tin Lành Cải Cách tách biệt xa hơn
với đức tin Công Giáo. Huldreich Zwingli (1484-1531) khởi sự một nhà
thờ trong thành phố Zurich, Thụy Sĩ, và chủ trương rằng Bữa Tiệc Ly chỉ là
một bữa tiệc có tính cách tưởng nhớ, do đó không có sự hiện diện thực sự
của Ðức Kitô. Một cách cay đắng, Luther bất đồng với Zwingli về điểm
này trong cuộc Hội Ðàm ở Marburg năm 1529.
Trước khi từ trần trong cuộc chiến năm 1531, Zwingli ra lệnh dìm chết
một số người ở Zurich, là những người nhất định phải tái rửa tội người lớn
và chủ trương chỉ có sự rửa tội người lớn mới có giá trị. Những người này
được gọi là Anabaptist (tái tẩy) và họ đã đi quá xa. Họ từ bỏ Zurich để thiết
lập các cộng đoàn nhỏ bé, sống khắng khít trong các vùng hẻo lánh ở
Moravia về phía đông. Trong thời gian này, tên Anabaptist được dùng để
chỉ nhiều tổ chức khác nhau, nhưng chung quy, họ đều cho rằng tín điều
của người Công Giáo và Tin Lành thì quá cực đoan. Một người Anabaptist
là Thomas Munzer, đã xách động cuộc cách mạng nông dân, và “Vua
Munster” là John ở Leiden, đã tấn chiếm một thành phố và cho phép tình
