Thứ hai, thời Khai Sáng đã để lại một vết thương đau trên Giáo Hội
Pháp mà ngày nay vẫn còn thấy ở Pháp và ngay cả ở Âu Châu. Ðó là tâm
trạng chống đối giáo sĩ hiện vẫn còn như một hậu quả của sự chia rẽ. Phong
trào tục hóa vẫn tiếp tục tràn lan ở Pháp và mọi nơi. Ở Pháp, việc xuất hiện
các án li dị dân sự, hôn nhân dân sự, và hệ thống trường đời (công) là
những biểu hiện của cách mạng.
Thứ ba, thanh danh và quyền bính của đức giáo hoàng bắt đầu được
phục hồi. Sự quả cảm của Ðức Giáo Hoàng Piô VII chống với Napoleon đã
được mọi người Công Giáo ở khắp nơi thán phục. Trong một thời đại mà
xã hội và chính quyền luôn luôn bất ổn và xáo trộn, người Công Giáo bắt
đầu ngày càng nhìn đến đức giáo hoàng nhiều hơn để thêm phấn khởi, thêm
sức mạnh và được hướng dẫn. Sự nhấn mạnh đến quyền bính và sự lãnh
đạo của đức giáo hoàng được gọi là thuyết giáo hoàng toàn quyền. Thuyết
này này được tiếp tục trong Giáo Hội Công Giáo trong thế kỷ mười chín.
Thế Kỷ Mười Chín và Chủ Nghĩa Tự Do Chính Trị
Vì sự thất bại ê chề của Cách Mạng Pháp, trong ba mươi năm đầu của thế
kỷ mười chín, hầu hết các quốc gia ở Âu Châu đều có những biện pháp
mạnh mẽ để ngăn chặn những hậu quả tương tự. Các vua người Bourbon
phục hồi được quyền bính ở Pháp, và các nhà cầm quyền cứng rắn, chuyên
chế được thiết lập khắp Âu Châu. Trên thực tế, đây là giai đoạn cuối cùng
của một thể chế và xã hội đang bị đào thải. Thời đại vua chúa và chế độ
chuyên chế ở Âu Châu không bao lâu đã được thay thế bằng chính thể đại
nghị như đã được thiết lập ở Hoa Kỳ, cho phép sự hợp tác chính trị cũng
như sự tự do phát biểu trong nhiều lãnh vực. Ðiều này có nghĩa sự liên
minh giữa Giáo Hội và nhà nước — từng xuất hiện ở Âu Châu từ thời
Constantine — nay đã đến lúc kết thúc.
Câu hỏi quan trọng của Giáo Hội Công Giáo trong thế kỷ mười chín
có liên quan đến thái độ của giáo hội đối với sự thay đổi lớn lao trong xã
hội. Chủ nghĩa tự do là danh từ tổng quát dùng để chỉ một khuynh hướng
muốn thay đổi và thiết lập một trật tự mới. Chủ nghĩa tự do trong chính trị
