LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 104

vùng, nhưng lại dùng số người này để phục dịch việc riêng tư.
Bấy giờ phủ Trực cho khai con kinh tại Bưng Trường, hai bên bờ đất tốt,
phát cỏ rồi cấy là xong, khỏi cày. Phủ Trực truyền cho dân lậu ở các làng
cứ đến đó mà khẩn đất, sau ba năm thì nộp thuế, lập làng mới, giống như
thời đàng cựu. Dân lậu kéo đến làm ruộng, lập được 3 tổng, tính hơn 20
làng (mỗi làng 10 tên dân, khẩn ruộng 20 mẫu). Một số dân khác cũng tới
con kinh này vì đất ở quê quán quá xấu, họ làm ruộng thêm, lấy huê lợi
đem về đóng thuế ruộng ở quê quán.
Vì là cơ hội để khẩn đất nên số lính mà tổng Dõng đã mộ trước kia bèn trốn
tới kinh này làm ruộng, gia nhập vào các làng mới lập. Tổng Dõng kêu nài,
phủ Trực lần sau chỉ cấp cho 5 người tùng giả, do dân làng nạp (tùng giả là
người sai vặt, cận vệ của cai tổng hoặc hương chức làng, theo quy chế xưa,
có ăn lương tượng trưng).
Tổng Dõng quá khôn, nhân cơ hội này làm đơn đến tham biện chủ tỉnh, xin
khẩn riêng đất hoang 20 mẫu (tức là diện tích quy định cho một làng),
phần đất này giáp Bình Thắng thôn (Đông), Bình Thọ thôn (Tây), Thạnh
Mỹ thôn (Nam), Long Khánh thôn (Bắc). Đơn được chấp thuận, phủ Trực
đã chỉ rõ ranh giới phần đất như trên cho tổng Dõng biết.
Vì mẹ chết nên phủ Trực nghỉ phép ba tháng, thừa cơ hội ấy, tổng Dõng trở
thành vua một cõi, từ sở đất vừa được phép khai khẩn ông ta lấn ranh qua
thôn Bình Thắng phía Đông, lấn 150 mẫu dành cho bà con bên vợ làm.
Tổng Dõng bèn dâng đơn lên quan phó tham biện mà tố cáo : Vì có đào
kinh mới nên dân đã bỏ làng do ông vừa lập mà đi, xin quan trên ra lịnh
cho dân trở về làng cũ. Quan phó tham biện chấp thuận và cho Dõng một
tờ trát để đuổi dân. Dân mới làm ruộng đang lúc bắt mạ (gieo mạ) nên do
dự, không chịu về, Dõng bắt họ mà đóng trăng (một thứ gông làm bằng
ván khoét) và đánh đập.
Đỗ Hữu Phương (sau này là tổng đốc Phương) bấy giờ là đốc phủ sứ ở tại
chợ Vĩnh Long lo việc dẹp loạn, bèn thâu lại lịnh đuổi ấy giao cho phủ
Trực vừa mãn thời gian nghỉ phép, trở lại nhiệm sở. Bấy giờ dân làng Bình
Thắng giáp ranh đất của Dõng lại đâm đơn tố cáo Dõng về tội lấn đất làng
họ. Phủ Trực đòi Dõng tới, nhưng Dõng lánh mặt rồi đi thẳng lên tỉnh mà