Vùng Sài Gòn là Prei Nokor (chùa Cây Mai được gọi là Vat Prei Nokor)
nằm trên giồng, phía Chợ Lớn ngày nay. Năm 1739, đồn Dinh đóng ở thôn
Tân Mỹ, có tài liệu ghi là Tân Thuận, phải chăng vì quân sĩ muốn ở gần bờ
sông lớn (gần Nhà Bè) để dễ di chuyển và kiểm soát an ninh ? Thoạt tiên
từ cù lao Phố đến Bến Nghé — Sài Gòn chỉ dùng đường thủy, chợ Nhà Bè
thành hình, ứng dụng vào nhu cầu như một chợ nổi ở giữa ngã ba. Hanh
Thông xã (Gò Vấp) trở thành đơn vị hành chánh từ năm 1698, Phú Thọ
năm 1747, Tân Sơn Nhứt năm 1749. Ngay từ năm 1698, người Hoa kiều
lập xã Minh Hương ở vùng Sài Gòn, nơi đây họ cũng nắm việc thương
mãi. Năm 1770, sử chép chuyện ông Tăng Ñn đánh cọp tại chợ Tân Kiểng
(Tân Cảnh), năm 1774 chùa Giác Lâm dựng lên, trên gò đất cao ráo (do
người Minh Hương là Lý Thụy Long quyên tiền), chùa Kim Chương lập
năm 1775. Phú Lâm, vùng Bình Điền là đất giồng. Nhưng nơi thuận tiện
cho việc canh tác phải kể là vùng Cần Giuộc, Cần Đước. “Gạo Cần Đước
nước Đồng Nai” nổi danh là ngon và trong mát. Vùng ven biển Nam kỳ
(trừ ra rừng Sác — Cần Giờ và rừng Đước mũi Cà Mau) còn nhiều đất rất
tốt. Bên kia Cần Đước là Gò Công với nhiều giồng và đất phù sa ở bờ Cửa
Đại, Ba Lai (trở thành vựa lúa quan trọng đời Gia Long).
Đất đã tốt lại ở ven biển, lưu dân có thể đi ghe bầu từ miền Trung vào vàm
mà lập nghiệp, ngoài huê lợi ruộng nương còn huê lợi cá tôm. Đánh lưới
ngoài biển vốn là sở trường của dân Việt. Làm ruộng ở những nơi xa lỵ sở
thì dễ trốn thuế, tha hồ chọn lựa đất tốt. Nhờ đường biển, việc liên lạc về
quê xứ miền Trung được thuận lợi.
Trấn Biên và Phiên Trấn khi mới khẩn hoang tuy đất không tốt bằng phía
Cửu Long nhưng vẫn là phì nhiêu so với vùng Bình Thuận. Vì ở gần lỵ sở,
gần thương cảng nên lúa gạo bán có giá. Về mặt an ninh vì xa sông Tiền
sông Hậu nên khỏi sợ nạn chinh chiến khi chúa Nguyễn và Xiêm La gây
hấn.
Vùng Ba Giồng : nòng cốt của Định Tường
Sông Cửu Long khác hơn sông Đồng Nai và sông Vàm Cỏ. Hằng năm, Cửu
Long có nơi nước lụt tràn bờ. Đất giồng ven bờ sông, đất cù lao ở Cửu
Long khác hơn mấy gò ở gần Đồng Nai. Vùng Cửu Long đất thấp, đào
