LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 146

Phong trào tranh đấu chống thuế điền nổi lên, khi chủ tỉnh Rạch Giá hăm
he truy tố vài người chủ điền ra tòa và mặt khác, gởi trát đòi từng người để
thúc hối, cảnh cáo. Nhưng chủ tỉnh cho riêng Thống đốc Nam kỳ biết là
không thể nào đòi được số thuế điền trong tỉnh còn thiếu lại là trên
135.000 đồng. Lại báo tin rằng điền chủ lớn đang xúi giục điền chủ nhỏ
đừng đóng thuế điền năm 1905 rồi theo đà ấy, không đóng thuế luôn qua
năm 1906.
Tòa án Rạch Giá đã xử làm gương hai vị điền chủ thiếu thuế. Lúc đầu,
hương chức làng mời tới công sở, họ không thèm tới gặp. Ra trước tòa, họ
tỏ thái độ ngạo mạn hơn. Khi được hỏi tại sao mà không tới gặp hương
chức làng, họ nói thẳng là “chỉ vì họ không muốn đóng thuế, và chẳng có
ai được quyền bắt buộc họ đóng”, nếu nhà nước đem phát mãi đất của họ,
nhứt định là chẳng ai dám mua (ngụ ý là nếu mua thì sẽ bị họ trả thù). Chủ
tỉnh Rạch Giá còn đưa ra đề nghị nên chia những tổng có diện tích quá
rộng ra làm đôi, để có thêm cai tổng đi thúc thuế. Đồng thời, cương quyết
phạt tù kẻ thiếu thuế, đem đất họ ra phát mãi, dán yết thị ở những làng lân
cận để người giàu ở tỉnh khác đến đấu giá.
Để đối phó lại, 81 người “điền chủ lớn” ở Rạch Giá đồng ký tên vào đơn,
trình cho chủ tỉnh để xin tha thuế năm 1905, đứng đầu là hai ông Trần
Chánh và Huỳnh Thiện Kế (đơn ngày 29/4/1906) với lập luận sắc bén :
— Muốn trở thành điền (tức là canh tác) một mẫu đất, phải nuôi tá điền 20
giạ lúa và vài ba đồng bạc là tối thiểu.
— Năm rồi (năm Thìn, 1904) chủ điền phải vay bạc của nhà băng Đông
Dương mà nuôi nhân điền (tá điền).
— Như hạt Sa Đéc là chỗ điền thổ đã khai mở lâu năm thành khoảnh mà
nhà nước còn chuẩn cho các chủ điền đóng thuế hạng nhứt sụt hạng nhì,
hạng nhì sụt hạng ba, còn hạng ba thì tha thuế trọn, huống chi là hạt Rạch
Giá là hạt mới khai mở không đặng 10 năm, và phần nhiều trong số điền
thổ khai phá không đặng 4 năm nay.
— Nhà nước đã hứa miễn thuế cho điền chủ nghèo, còn với điền chủ lớn
thì đợi lúa thóc gặt rồi, cho đóng 1/3. Nay xin tha trọn thuế, vì đất ruộng ở
phía sông Cái Bé thất bát 7/10, nước vừa giựt xuống là bị nắng hạn.