LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 151

con cháu số người cố cựu ấy đã trở thành Việt Nam từ lâu đời rồi. Đợt
người sang cư trú khi Pháp đến gồm đa số là người Triều Châu. Theo bảng
kê khai vào tháng giêng năm 1906, tỉnh Rạch Giá có :
Quảng Đông 266 người
Hẹ (Akas) 17 người
Hải Nam 331 người
Phước Kiến 108 người
Triều Châu 876 người
Người Triều Châu làm rẫy cư ngụ thành xóm đông đúc, siêng năng không
ai bì kịp, ăn ít, làm việc thì nhiều, bất chấp giờ giấc. Khóm (thơm) ở Tắc
Cậu, khoai lang ở Ngả Ba Đình, khoai lang ở Trà Bang (Long Mỹ), ổi ở
Bến Nhứt một dạo nổi danh toàn cõi Hậu giang. Đa số nghèo khó, không
được quyền làm thừa sai để bầu cử ông Bang vì muốn làm thừa sai thì phải
có hằng sản, đứng bộ điền hoặc đóng thuế môn bài. Họ cưới vợ Việt, gặp
năm rẫy thất mùa, đời sống nói chung là cơ cực vì còn phải trả tiền mướn
đất rẫy.
Thuế thân của Hoa kiều cao gấp ba lần thuế của người Việt. Người nào làm
ăn khá, còn sức khoẻ thì Bang trưởng đứng ra bảo đảm đóng thuế giùm,
sau này trả lại. Nhưng gặp trường hợp quá nghèo, đau yếu thì chẳng ai
dám bảo lãnh giùm cả. Thiếu thuế nhiều năm liên tiếp, theo luật là bị trục
xuất về Trung Hoa. Người thiếu thuế 4 năm nếu bị bắt thì phải đóng 62
đồng, cộng thêm 30 đồng tiền phạt. Một số làm ăn thất bại, trốn xuống tàu
buồm Hải Nam mà đến xứ khác như qua Xiêm, Mã Lai, rủi bị trục xuất về
Tàu thì xảy ra cảnh chồng Bắc vợ Nam. Huê lợi về rẫy không được bền,
sau năm bảy năm, họ trồng các loại khác, kém huê lợi hơn vì đất lần lần
mất chất màu mỡ. Người quá nghèo không còn bà con bên Tàu thì cố gắng
ở lại xóm rẫy. Trong trường hợp thiếu thuế, họ đành tự giam hãm trong
làng, lo hối lộ từng chập cho hương chức hội tề để khỏi bị bắt. Hoặc dời
chỗ, cải trang như trường hợp của người mang tên là Trần Văn Sơn, 60
tuổi, người Triều Châu để búi tó, mặc quần áo như người Việt Nam bị bắt
vào tháng chạp 1914 ở Gò Quao vì bị tình nghi là theo Thiên Địa Hội. Ông
này khai thật rằng qua Việt Nam hồi năm 38 tuổi, ở Bạc Liêu làm ăn 3