năm thống trị của người Pháp mà những hội như thế ấy tại sao lại có thể tồn
tại và phát triển ? Theo viên chủ tỉnh này, lý do chánh là sự bất lực của các
tòa án đã xử phạt quá nhẹ nên dân không sợ.
Một tài liệu khám phá tổ chức Thiên Địa Hội ở vùng Cần Thơ thuộc về
Nghĩa Hòa đoàn (gọi theo giọng Tàu là Dì Hóa). Về cách tổ chức thì giống
như các nhóm Thiên Địa Hội khác, với chủ soái, phó chủ soái, chánh chủ
hương, phó chủ hương. Hội viên lấy bí danh, theo họ của các vị ngũ tổ thời
trước như Vạn Vân Long, Hồng Vạn Chương. Chỉ trừ một số người Huê
kiều làm chánh chủ soái, còn bao nhiêu đều là hương chức. Đặc biệt là về
chức vụ thảo hài, hồng côn, bạch phiến, có riêng một người là võ bạch
phiến, một người là văn bạch phiến, văn thảo hài, võ thảo hài. Phải chăng
họ chú trọng đến vấn đề quân sự để khởi nghĩa trong ngày gần nhứt ?
Vào những năm 1907, vùng biên giới tỉnh Cần Thơ xảy ra nạn cướp bóc,
chuyên đánh ghe buôn và những chủ điền ở nơi hẻo lánh. Cần Thơ gồm
đất đai ở hai bên bờ Hậu giang, giữa sông lại có cù lao, bọn cướp hoành
hành nơi giáp ranh với Sóc Trăng, Vĩnh Long, Long Xuyên, Rạch Giá.
Cầm đầu bọn cướp gồm những tay khét tiếng đầy đủ bản lãnh, nổi danh
nhứt là Sáu Nhỏ. Theo lịnh của cấp trên, các làng được phép truy nã bọn
cướp qua làng bên cạnh, mặc dầu khác tỉnh. Vì bọn chúa đảng lần hồi sa
lưới nên các vụ cướp giảm lần từ 43 vụ, khoảng 1906—1907, sụt còn 14
vụ, khoảng 1908—1909.
Lộ xe, chợ phố và trung tâm ngã bảy (Phụng Hiệp)
Nhiều con kinh tiếp tục đào nối liền các rạch nhỏ trong tỉnh, quan trọng
nhứt là công trình mở mang đường giao thông ở cánh đồng Phụng Hiệp mà
trước kia người Pháp gọi là Plaine des Roseaux. Đất Cần Thơ phía tả ngạn
Hậu giang đã có dân cư từ lâu. Phía hữu ngạn là đất tốt tuy hoang vu đầy
lau sậy nhưng dầu sao đi nữa với địa thế tương đối cao (so với Châu Đốc
hoặc Rạch Giá), với phù sa nước ngọt (dễ trồng hoa màu phụ), nhứt là gần
đường giao thông về Sài Gòn (lúa bán có giá) thì vẫn là nơi lý tưởng mà ai
cũng muốn bám vào, không xong thì mới xuống Rạch Giá, Cà Mau là nơi
đất thấp, nhiều muỗi mòng.
