LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 24

Tháng 8 năm 1788, Nguyễn ánh thâu phục thành Gia Định. Tại Gia Định
năm ấy lập ra kho Bốn Trấn làm kho chung cho cả bốn trấn Phiên An,
Biên Hòa, Vĩnh Thanh và Định Tường để thâu trữ thuế khóa, chi cấp bổng
hướng. Tháng sáu năm 1789, Nguyễn ánh đưa ra chánh sách rõ rệt, lấy
việc tăng gia sản xuất làm trọng, đặt ra các điền toán gồm 12 người (trong
đó có Trịnh Hoài Đức, Lê Quang Định, Ngô Tùng Châu, Hoàng Minh
Khánh) đi khắp bốn dinh Phiên Trấn, Trấn Biên, Trấn Vĩnh, Trấn Định để
đốc xuất dân chăm làm việc ruộng. Ai không làm ruộng phải đi lính. Ai
làm ruộng đất tốt được 100 thúng lúa, hoặc làm ruộng đất xấu được 70
thúng lúa trở lên thì được tưởng thưởng, nếu là phủ binh (binh lính phục
vụ tại các công sở) được miễn một năm khỏi làm việc quan (làm xâu).
Những người dân lậu (không vô sổ bộ) có thể làm ruộng dưới quyền chăm
sóc của các quan điền toán, xem như là lính, nếu thiếu vốn thì được vay
trước, sau sẽ trả.
Vào tháng 10 năm 1890, ngài đặt thêm sở Đồn Điền nhằm khuyến khích
quân sĩ tại ngũ tích cực cày cấy, bấy lâu vì chiến tranh nhiều vùng đất phải
bỏ hoang. Binh sĩ thuộc dinh Trung quân và quân các vệ thuyền đến khẩn
ruộng tại Tháo Mộc Câu (sông Vàm Cỏ) gọi là trại Đồn Điền, nhà nước
cấp ngưu canh điền khí và lúa giống, đậu, bắp giống, hễ cắt hái xong rồi
đem nạp vào kho, chánh cơ Nguyễn Bình coi việc ấy.
Các quan địa phương phải lập đội đồn điền, mỗi năm một người trong đồn
điền nạp 6 hộc lúa, ai mộ được 10 người trở lên cho làm quản trại, trừ tên
trong sổ làng (khỏi đi lính).
Về mặt quân sự, ngài sai lựa quân chiến tâm, tức là quân tinh nhuệ, hết
lòng đánh giặc, tập luyện kỹ càng được cấp lương và tiền rất hậu.
Để tích trữ thêm lúa gạo phòng khi hành quân tái chiếm các thành ở miền
Trung, ngài đặt ra lúa thị túc, thị nạp, tức là thứ thuế phụ thu (ngoài thuế
điền).
— Năm 1792, mỗi người nộp thuế thị túc từ 1 đến 5 phương.
— Năm 1799, vùng Bình Định, Phú Yên mỗi mẫu ruộng nộp 17 thăng gạo.
— Năm 1800 ở Gia Định, mỗi người nạp 2 phương, người già tàn tật nộp
phân nửa. Ruộng một mẫu nộp một phương gạo; một phương gạo bấy giờ