đánh cá ven biển. Vị trí chợ Hà Tiên tuy “tốt” về phong thủy, trên lý
thuyết, nhưng quân Xiêm đánh chiếm chớp nhoáng. Người Miên ở Thất
Sơn và ở Hà Tiên thường liên lạc với họ, hễ cơ hội đến là nổi loạn, vào
cuối đời Minh Mạng. Năm 1835, theo lịnh nhà vua, tuần phủ Trần Chấn
lập đồn điền ở núi Đá Dựng (chữ gọi là Châu Nham) sát biên giới, binh sĩ
vừa cày ruộng, vừa luyện tập.
Chánh sách của vua Minh Mạng đối với người Miên (luôn cả người Lào,
người Mường...) là “nhứt thị đồng nhân” (xem tất cả cùng là người), nghe
qua thì như là dân chủ, nhưng thực chất là muốn bắt buộc các sắc dân phải
theo luân lý, theo cách tổ chức thôn xóm, cúng tế của Việt Nam và Tàu, lại
buộc lấy họ (như họ Sơn, Thạch, Kim, Kiên...)
Biến cố quân sự ở An Giang và ở Cao Miên
Tháng 6, Lê Văn Khôi nổi loạn thì tháng 11 quân Xiêm đem binh đánh
nước ta (1833), bề ngoài như để cứu Lê Văn Khôi nhưng bên trong là quân
Xiêm chọn lựa đúng thời cơ để thủ lợi. Quân sĩ ta lúc bấy giờ bị tiêu hao
và bị cầm chân khá nhiều, một số vào trong thành Phiên An theo Lê Văn
Khôi, một số thì bao quanh chờ cơ hội tái chiếm.
Trong đợt tấn công đầu tiên, quân Xiêm làm chủ tình thế, tướng Xiêm chỉ
huy cuộc hành quân cấp tốc này là tay có tài, tên là Phi Nhã Chất Tri (sử
gia Tây phương gọi là tướng Bodin, Phi Nhã chỉ là chức tước). Tháng 11
năm 1833, Hà Tiên mất, tháng 12 thành Nam Vang rồi đến đồn Châu Đốc
cũng mất theo.
Nhưng vua Minh Mạng bình tĩnh đối phó, bố trí cẩn thận và giữ bí mật.
Quân Xiêm thừa thắng, từ Ba Nam cho chiến thuyền đổ xuống theo Tiền
giang. Đây là con đường chiến lược vô cùng quan trọng, nếu cứ tiến thêm
thì đến Sa Đéc, rạch Gầm, Định Tường, thọc vào trung tâm miền Nam, nơi
nhà cửa đông đúc, nhiều tài nguyên.
Quân ta liền phản công. Tại Tiền giang, nơi Vàm Thuận (sử ghi là Thuận
Cảng, Thuận Phiếm cửa của Vàm Nao phía Tiền giang) ta chiến thắng.
Giặc phải dừng lại rồi tạm rút lui về Ba Nam với dụng ý đánh theo đường
bộ đến Tây Ninh, nhưng mặt trận này không mở ra được.
Vài mươi ngày sau, qua tháng giêng năm 1834, thủy quân Xiêm lại theo
