LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 46

thì ba năm sau mới đóng thuế. ở Trấn Tây, người Tàu cư ngụ khá đông, số
người có sản nghiệp là 220, xin thành lập 5 bang.
Năm 1837, Trương Minh Giảng mở rộng thêm ảnh hưởng, lấn sát vùng mà
người Xiêm chiếm đóng ở Biển Hồ. Biển Hồ (Tonlé Sap) được gọi là Hồ
Hải (vì hình dáng có eo giống như cái bầu đựng rượu). Đây là khu vực
nhiều huê lợi. Trương Minh Giảng xin lập ba phủ Hải Đông, Hải Tây và
Sơn Định ở phía đông, phía tây Biển Hồ và ở núi Đậu Khấu (dãy
Cardamomes), đồng thời lập đồn điền, tập lính, trử lương, cho người Việt
và người Miên đến khẩn hoang, tìm cách dạy tiếng Việt, dạy chữ cho
người địa phương để việc cai trị được dễ dàng.
Một ngàn người Xiêm trốn khỏi vùng quân Xiêm kiểm soát để theo ta năm
1837 ; năm 1839 dân Miên ở vùng Battambang do Xiêm kiểm soát cũng
trốn về, tạo thêm nhiều gánh nặng cho quan quân đến bảo hộ, như cấp phát
gạo muốn cho họ. Nhưng một số người Miên thích nếp sống lưu động. Vua
Minh Mạng bắt buộc họ phải có gia cư để dễ lập số bộ. Lính Miên thì chia
nhau cày ruộng, phân nửa ở tại ngũ, phân nửa về quê, mỗi năm chỉ tập
trung đầy đủ vào tháng mười, mùa nắng. Lúa gạo sản xuất ở Cao Miên lúc
bấy giờ không đủ cung cấp cho việc binh, vua Minh Mạng hiểu thị cho dân
sáu tỉnh Nam kỳ : Ai nạp lúa xay gạo để làm quân nhu lên thành Trấn Tây
thì được thưởng phẩm hàm, miễn thuế thân, miễn đi lính và làm xâu, ai cấp
2500 hộc lúa thì được thưởng chánh cửu phẩm.
Cuối đời Minh Mạng (1840) xảy ra cuộc tranh tài giữa Phi Nhã Chất Tri và
Trương Minh Giảng. Nếu từ lâu Trương Minh Giảng thắng thì phen này
lần hồi lâm vào thế yếu. Nhân tâm ở Cao Miên lúc bấy giờ rất bất lợi, loạn
lạc nổi lên đối phó không kịp, phần lớn do các quan của ta cai trị không
công bình lại thêm tham nhũng.
Việc đóng quân ở Cao Miên có thể tạm tổng kết như sau :
— Về chánh sách, vua chúa phong kiến Việt Nam cũng như Xiêm là cứ
luôn luôn mở mang bờ cõi. Đất Cao Miên là nơi tranh chấp. Đánh qua Cao
Miên, đưa các quan cai trị là phiêu lưu, nhưng thử hỏi nếu không làm việc
ấy để cho Xiêm chiếm đóng ở Cao Miên sát Châu Đốc, Hà Tiên, sát Tây
Ninh, liệu lãnh thổ ta có được yên ổn, vẹn toàn ? Đây là cuộc tấn công để