uống, có lẽ nhờ dịp này mà được quan Toàn quyền cho khẩn trưng sở đất
ruộng lớn đến 2223 mẫu tây. Trong lúc dọ thám, Phương tỏ ra khéo léo,
tránh gây thù oán công khai, nhờ đó mà so với Lãnh binh Tấn và Tổng đốc
Lộc, bề ngoài thấy như là Phương hiền lành, cứu người này, bảo lãnh
người kia.
Nhưng trời bất dung gian đảng, Phương bị mất tín nhiệm vì đã bảo lãnh,
xin chứa chấp để theo dõi Thủ khoa Huân trong nhà. Suốt khoảng 3 năm
(sau khi bị đày ở Cayenne rồi được ân xá), Thủ khoa Huân biết lợi dụng
hoàn cảnh để liên lạc với những Huê kiều theo Thiên Địa Hội ở Chợ Lớn
và tới lui vùng Tân An để cổ súy, tổ chức cuộc kháng Pháp. Chuyện vỡ lỡ
ra, tưởng chừng Phương mang họa. Bấy lâu ngoài Thủ khoa Huân, Phương
đã từng bảo lãnh nhiều người mà thực dân Pháp không tin cậy cho lắm. Kẻ
thù của Phương là Tổng đốc Lộc thừa dịp này làm núng, đưa điều kiện là
giam lỏng Phương trước khi dẹp loạn Thủ khoa Huân. Nhưng rốt cuộc,
Phương vẫn ung dung, càng mau giàu thêm và được thang Tổng đốc —
nên hiểu là Tổng đốc hàm — vì theo quy chế quan lại bản xứ do thực dân ở
Nam kỳ bày ra, chỉ đến ngạch đốc phủ sứ là hết.
Tổng đốc Trần Bá Lộc
Đây là tay sai đắc lực số một, vượt hẳn hai nhân vật trên : háo thắng, ham
địa vị, ưa tàn sát theo lối phong kiến. Khi Pháp chiếm thành Mỹ Tho, Lộc
sốt sắng tìm cơ hội bèn tản cư với chiếc ghe chở đầy tiền kẽm (tiền của ai
?), đến trình diện với Cha Marc, bấy giờ cha sở này kiêm luôn chức tham
biện. Năm 1861, ngay sau khi xin việc, Lộc được cấp cho căn nhà lá, gia
nhập lính mã tà rồi lập công lên cai, lên đội. Ngoài thời giờ làm lính, Lộc
còn lãnh trách nhiệm giữ kho lúa cho nhà nước và được quan tham biện
cho ân huệ là đem cơm dư của lính về nhà mà nuôi heo. Nhờ hăng hái điềm
chỉ và bắn giết, năm 1865 làm huyện, ngồi tại Cái Bè để canh chừng vùng
Đồng Tháp. Cái Bè là vị trí chiến lược trên Tiền giang, có thể đi thẳng lên
Cao Miên. Bấy giờ một số quan lại đàng cựu gom về Bình Cách, Thuộc
Nhiêu, Cai Lậy, lập đồn để liên lạc với Thiên Hộ Dương trong bưng. Lộc
đánh quân sĩ đàng cựu ra khỏi Cai Lậy rồi cuộc tấn công đại quy mô của
Pháp diễn ra, Lộc đóng vai trò quan trọng, đánh từ Cần Lố để nối với mấy
