Sau khi mất ba tỉnh miền Tây, dân chúng vẫn tiếp tục chiến đấu. Dân ở
nông thôn dời chỗ nhiều lần, xa sanh quán, họ hàng thất lạc, thay tên đổi
họ để khỏi bị tập nã. So với cõi Bắc kỳ và Trung kỳ, làng mạc miền Nam
bị phá tán nhiều hơn, ngoài mục đích bình định, thực dân còn nhằm hủy
hoại văn hóa ; thành lũy bị san bằng trăm phần trăm tại Sài Gòn cũng như
ở các tỉnh, gia phả không còn, người có căn cư trở thành lưu dân, đất ruộng
đổi chủ. Sau khi hạ thành Chí Hòa, thực dân muốn giữ các tổ chức đồn
điền như cũ để việc sản xuất lúa gạo không bị đình trệ và việc cai trị ít bị
xáo trộn. Nhưng đến ngày 22/8/1861, lại giải tán vì đồn điền là cơ sở
chống đối mạnh mẽ.
Vài thí dụ điển hình
Vào cuối năm 1868, đô đốc Ohier ba hành quyết định số 473 ra giải thưởng
cho những ai bắt nộp những lãnh tụ kháng Pháp gồm 11 người với giá
1000 quan mỗi người : cậu Hai Quyền (con Trương Định) bấy giờ cỡ 25
tuổi ; Hàn Lâm Phu ; Tổng binh Thành ; ấp Quyền (phó của Trương Định)
; Nguyên soái Thân (người đã đánh đồn Mỹ Tho) ; Tổng binh Hinh ; Tổng
binh Cách ; cậu Tư, cậu Năm (hai con của Phan Thanh Giản), Tổng binh
Thành (gốc ở Thất Sơn, trước đấy có ở Rạch Giá) ; phó Nguyên soái
Dương (vượt ngục Mỹ Tho năm 1867, hiện đang ở Ba Động).
Tổng binh Thành mà thực dân hài rõ gốc ở Thất Sơn chính là nhân vật quan
trọng thuộc giáo phái Bửu Sơn Kỳ Hương (đức Cố Quản).
Hàn lâm Phu, không rõ là ai (trong nguyên văn không bỏ dấu).
Và 2 người với giá 500 quan : Đốc binh Sắc, Đề đốc Đạo (trước đấy, Đạo ở
Mỹ Tho).
Quyết định nói rõ là lính hoặc viên chức bổn xứ hữu công có thể lên cấp
bực, ngoài tiền thưởng. Các viên cai tổng, hương chức hội tề nếu có hành
động cản ngăn việc truy tầm, không sốt sắng tập nã sẽ bị trừng phạt theo
luật đàng cựu (lois annamites). Vào dịp khởi nghĩa Thủ khoa Huân, thực
dân Pháp cố ý phá tan cơ sở nông thôn đến tận gốc rễ, khủng bố luôn
những ai sống dưới sự cai trị của chúng nhưng còn thái độ úp mở. Cả một
vùng rộng lớn từ Tân An, từ vùng Chợ Gạo đến sát chợ Mỹ Tho, dài theo
Tiền giang phía rạch Gầm đều chịu họa lây. Đồng bào nhân dĩ Mỹ Tho,
