LỊCH SỬ KHẨN HOANG MIỀN NAM - Trang 94

thân hào nhân sĩ hữu công vào năm 1873 để cất nhà. Tháng 8/1880, cho
đấu giá đất thổ cư Chợ Lớn và Bình Tây, đa số người mua được là Huê kiều
và ấn kiều.
Thể thức mà người Pháp dùng bấy giờ là cho đấu thầu mọi dịch vụ, quan
lại tha hồ tham nhũng và thương gia giỏi chạy áp phe thì làm giàu nhanh
chóng.
Thương gia Pháp và Đức kiều tha hồ làm mưa làm gió, nào là đấu giá xây
cất đồn bót, dinh thự ở Quy Nhơn, ở Bắc kỳ, Hải Phòng, cung cấp mùng
mền cho bọn lính sơn đá, đèn thắp ngoài đường, thức ăn cho lính, cho tù,
cho bệnh viện, nhứt là cung cấp vôi, xi măng, cây, ván, gạch. Người Trung
Hoa nhiều thế lực nhứt là Wang Tai. Lại còn nhiều dịch vụ đấu thầu khác
mà người Trung Hoa chiếm ưu thế : khi chiếm ba tỉnh miền Tây vừa xong,
công ty Hoa kiều Ban Hop nắm độc quyền về bán á phiện ở ba tỉnh này
(28/8/1867). Và số tiền kẽm thu thuế của dân cũng được Hoa kiều đấu giá
mua lại : Công ty Tang Keng Sing và Ban Hop mua 90000 quan tiền kẽm ở
kho bạc Sa Đéc (1868), mua luôn 120000 quan ở Mõ Cày, 25000 quan ở
Mỹ Tho. Hoa chi góp chợ, bến đò ở Sài Gòn và các tỉnh thường lọt vào tay
người ấn.
Từ 1861, riêng vùng Chợ Lớn, Pháp cho đấu thầu hoa chi sòng bạc, quy
định là mười sòng, cuối năm ấy lại áp dụng cho vùng Sài Gòn, năm sau
(1862) cho toàn ba tỉnh miền Đông. Người Trung Hoa rành về tổ chức
sòng bạc nên nắm độc quyền khai thác. Người Trung Hoa được ưu đãi, vì
đã giúp đắc lực để xuất cảng lúa gạo và phân phối các sản phẩm nhập
cảng. Không nên chê trách dân Nam kỳ thuở ấy không biết nắm độc quyền
to lớn này, ta nên thấy rõ vấn đề : người Trung Hoa đã tạo lập hệ thống
buôn bán từ khi mới khẩn hoang, lập chợ cù lao Phố, chợ Sài Gòn. Dầu
cho người Việt muốn tranh thương thì cũng chẳng tài nào làm nổi. Huê
kiều ở Chợ Lớn dính líu với các nhóm tài phiệt ở Tân Gia Ba. Và những
Huê kiều chuyên mua lúa gạo ở Tân Gia Ba đến Chợ Lớn lại được phép
thành lập một bang riêng, với ít nhiều tánh chất tự trị. Người Huê kiều có
vốn lớn đem từ ngoại quốc sang mà tung khắp hang cùng ngõ hẻm. Để cờ
bạc, thưởng thức nhan sắc của ca nhi, họ được phép thành lập nhà “xẹc”