Aman, Đa-già-Độc giết mất. Người trong nước bèn lập người con nhà cô
Đầu Lê là Chư cát Địa lên làm vua đổi quốc hiệu là Hoàn Vương. Trong
năm Nguyên Hoà đời Đường Hiến-Tôn, nước Hoàn Vương lại vào cướp
châu Hoan, châu Ái (Thanh Nghệ Tĩnh) bị hai quan đô hộ A nam đánh thua,
bèn bỏ Lâm Ấp mà dời nước vào Chiêm, xưng nước là Chiêm Thành (vì chỗ
đó có ngọn núi Chiêm bất La) đến khi nước ta Độc Lập về thời nhà Đinh,
Chiêm Thành định vào cướp kinh thành Hoa Lư (Ninh Bình), xong Hải quân
khi vượt qua cửa bể Đại Ác thì bị bại mà chạy về. Đến đời nhà Lê, Chiêm lại
bắt giam xứ giả nước ta, vì vậy quân ta lại vào đánh chém được tướng
Chiêm và phá tan thành trở về. Đến đời nhà Lý vua Thái Tổ năm Thuận
Thiên thứ 2 (1001) quân ta lại vào đánh Chiêm Thành ở trại Bố Chính
(Quảng Bình) đuổi giặc đến tận núi Long Tỵ (núi này ở tận phía tây huyện
Bình Chính năm dậm).
Đời vua Thái Tôn nhân nước Chiêm thành đã cách 16 năm không chịu
vào dưng đồ cống hiến, vua Thái-tôn bèn định ra oai cho họ biết sợ, mới
đóng ra mấy trăm chiếc tàu chiến theo các hình rồng phượng cá rắn hùm beo
anh võ, luyện tập quân thuỷ quân bộ cho được tinh nhuệ. Niên hiệu Thiên
cảm thánh võ năm đầu (1044) quân ta bèn đại cử vào đánh Chiêm, do vua
Thái-tôn thân đi làm tướng, theo đường thuỷ tiến vào cửa bể Ô-long (nay là
cửa Tư-hiền, ở phía đông bắc huyện Phú-lộc 1 dậm thuộc về tỉnh Thừa-
thiên) đánh nhau với Chiêm-thành một trận, quân họ phải thua, chém được
vua họ là Xạ-Đẩu và giết chết quân họ hơn 3 vạn người, bắt sống được 5
nghìn người, 30 con voi. Rồi tiến vào thành Phật-thệ (ở xã Nguyệt-biều tỉnh
Thừa-thiên bây giờ) bắt vợ con vua họ đem về
. Còn những người của nước
ấy bắt được thì đem phân sáp vào trấn Vĩnh-khang, (tức phủ Tương dương
Nghệ-an) trấn Đăng-châu tức phủ Quy hoá) mà lập ra làm phường ấp. Đời
vua Thánh tôn niên hiệu Thiên-huống-bảo-tượng năm thứ 2 (1069), quân
Chiêm vào cướp, vua giao cho nguyên-phi quyền coi việc nước, tự làm
tướng đi thân chinh, bắt được vua Chiêm là Chế-Củ và 5 vạn người Chiêm
đem về. Chế-Củ xin dâng đất 3 châu là châu Địa-lái (nay là đất phủ Quảng-
ninh tỉnh Quảng-bình), châu Bố-chinh (nay là đất phủ Quảng-Trạch tỉnh
Quảng-bình), châu Ma-linh (nay là đất phủ Triệu-phong tỉnh Quảng-trị) để
