chuộc tội mới được tha về. Đời vua Nhân-Tôn năm Thái-ninh thứ 4 (1075)
vua sai ông Lý-thường-Kiệt vào kinh lý 3 châu ấy, vẽ thành địa đồ, đổi châu
Địa-lái làm châu Lâm-bình, châu Bố-chinh, châu Ma-linh làm châu Minh
linh, rồi chiêu dụ cho dân đường ngoài vào ở. Chế-Củ mất, Chế-ma-Na nối
ngôi, lại cướp lấy 3 châu ấy. Năm Long-phù thứ 4 (1104), quân ta lại vào
đánh, do ông Lý-thường-Kiệt làm tướng, đánh phá được Chiêm thành, Chế-
ma-na lại phải nộp giả đất 3 châu. Thế là đất Quảng-bình và một phần đất
Quảng-trị từ đó thuộc hẳn về ta vậy.
Thời vua Lý-Thần-Tôn, Chiêm-thành cùng Chân-lạp ra cướp Nghệ-an,
bị quan Thái thú là Dưỡng anh-Nhĩ đánh thua phải chạy. Sau họ lại thường
đem thuỷ sư ra cướp bóc các miền ven bể.
Sang đời nhà Trần, vua Thái-tôn đi thân chinh, bắt được vua Chiêm là
Lâu-bố-gia-la và những nhân dân đem về. Năm Hưng Long thứ 10 đời vua
Trần-Anh-Tôn (1302), vua Chiêm-thành là Chế-Mân sai sứ ra cầu hôn và
xin nộp hai châu Ô, Lỵ làm đồ cưới. Vua Anh-Tôn đem bà Huyền-Trân công
chúa gả cho rồi đổi châu Ô làm Thuận châu (đất phía Nam tỉnh Quảng-trị)
châu Lỵ làm Hoá-châu (Thừa-thiên và phía bắc Quảng-nam). Thế là bước
đường nam tiến của dân tộc ta đã tiến đến nửa tỉnh Quảng-nam rồi vậy.
Sau đó Chiêm-thành thường hay đem quân ra cướp để báo thù. Cuối
đời nhà Trần, Chiêm-thành 3 lần ra cướp phá kinh thành Thăng-long và mấy
lần cướp phá Thanh Nghệ, nhân dân cũng chết hại rất nhiều, vua Trần-Duệ-
tôn đi thân chinh (1376) dẫn quân đến cửa bể Thi nại (ở phía đông huyện
Tuy-phúc tỉnh Bình-định bây giờ), vua Chiêm là Chế-bồng-nga trá hàng rồi
phục quân mà đánh chặn ngang, vua Duệ-tôn phải tử trận, quân sĩ chết mất
nhiều lắm. Đời vua Thuận-tôn, Thượng tướng quân Trần-Khát-Trân đón
đánh ở sông Hải-trào, Chế-bồng-nga tin phải đạn mà chết ; bộ tướng là La-
Khải dẫn quân về giữ lấy nước tự lập làm vua, bấy giờ cái nạn giặc Chiêm-
thành mới tạm yên.
Đời nhà Hồ niên hiệu Thánh nguyên năm đầu (1400), Hồ-Quý-Ly sai
Hành-khiển Đỗ-Hải làm Thuỷ quân đô tướng, tướng Tả thánh dực quân
Trần-Vấn làm Đồng đô tướng, tướng Long-tiệp-quân Trần-Tùng làm Bộ
