đến mù một con mắt vẫn cặm cụi thức khuya dưới ngọn đèn tù mù chép
những bài tập đọc, chính tả cho anh em.
Ban chấp hành tù nhân ở mỗi khám đều có một ủy viên phụ trách bình
dân học vụ để tổ chức và chỉ đạo phong trào. Các hoạt động văn nghệ, báo
chí cũng góp phần tích cực cổ động tù nhân học tập. Tù nhân Sở Củi đã tổ
chức đêm văn nghệ với ca cảnh Xoá nạn mù chữ, cổ động cho phong trào
bằng những lời ca sinh động. Đêm văn nghệ còn có màn đồng ca Đời sống
mới và nhạc cảnh Bảo vệ thóc vàng, phản ánh sinh động của tù nhân hướng
về các cuộc vận động lớn ở trong nước lúc đó.
Sau đêm diễn, Giám đốc Bruylê đã ra lệnh bắt anh Phan Văn Đại cùng
tốp diễn viên tra tấn 2 ngày ròng rã về tội “gây mất trật tự”. Toàn thể tù
nhân khu Sở Củi đã phản đối hành động khủng bố đó. Theo phương pháp i-
tờ do hội truyền bá quốc ngữ đề xướng, công tác xoá nạn mù chữ ở Côn
Đảo đã đem lại kết quả rất khả quan. Trong khoảng thời gian 3 tháng,
người chưa biết chữ đã có thể đọc được, viết được.
Tùy điều kiện khổ sai ở mỗi sở mà anh em bố trí thời gian học cho thích
hợp. An Hải, Sở Củi, Lò Vôi thường học buổi trưa. Nhà bếp, Chỉ Tồn, Bản
Chế học buổi tối. Tù tử hình phải còng chân thì bố trí thầy ngồi giữa, trò
ngồi 2 bên. Khi muốn đổi thầy hay đổi trò thì phải chờ đến phiên đổi còng.
Anh Gác, công nhân cao su ở miền Đông Nam Bộ nhờ được anh Lê Phú
hướng dẫn tận tình trong mấy tháng ở Khám tử hình đã đọc thông, viết thạo
và làm được cả 4 phép tính thông thường nữa.
Tên gác ngục Sa den có lần thấy tù nhân khám tử hình học văn hóa, y đã
giễu cợt:
– Các anh sắp chết rồi còn học làm gì?
(Người tử tù) Nguyễn Đình Chính đã trả lời:
– Nếu không chết thì sẽ thành người có ích. Còn nếu chết thì chúng tôi
cũng phải chết một cách có văn hoá.
Khám tử hình được thiết lập ngay từ cuối tháng 5-1946, lúc đầu ở Khám
3 Banh I, sau dời về Hầm xay lúa. Trước sự đấu tranh của dư luận tiến bộ ở
