Khu trại giam Hòn Cau nằm ở trên một dải cát tương đối bằng phẳng ở
nửa phía tây thung lũng. Trại giam Hòn Cau gồm 5 gian nhà lợp tranh rộng
chừng 6 mét, dài khoảng 20 mét, chỉ có một cửa ra vào, xung quanh bưng
kín bằng gỗ ván. Trước mặt nhà giam, chỉ cách vài thước là nhà ăn của tù
nhân chạy suốt dãy nhà giam, cũng lợp tranh nhưng xung quanh để trống.
Phía trước nhà ăn là một cái sân rộng. Qua sân là một vườn mãng cầu, xa
hơn là bãi cát ven biển dài chừng 700 mét. Phía tây trại giam là bàn giấy
của tên đội ma tà, còn phía đông trại giam là Nhà bếp, nhà kho và chuồng
heo.
Hòn Cau vừa là một sở tù khổ sai, vừa là hòn đảo biệt lập để đày tù. Tuy
vậy, bọn chúa ngục không có điều kiện thiết lập một chế độ đày ải quá khắc
nghiệt. Buổi sáng, tên đội tập trung tù nhân trước sân để giao công việc,
mấy tên ma tà trông coi tù làm và canh gác đề phòng tù trốn. Buổi tối
chúng lại bắt tù tập trung trước sân để điểm danh vào khám.
Hằng tháng, thuyền ở Côn Đảo chở lương thực ra Hòn Cau rồi chở hoa
quả và thực phẩm về. Mỗi khi có tù trốn, tù ốm hay hoa quả chín nhiều, tên
đội lại cho đốt một, hai hoặc ba đống lửa ở mỏm đá phía tây Hòn Cau báo
hiệu cho bọn gác ngục ở thị trấn Côn Đảo ra giải quyết. Đến mùa chim yến
làm tổ, chúa đảo đưa một kíp tù nhân qua lấy tổ yến về nộp cho hắn.
Hòn Cau từng là nơi đày đọa nhiều thế hệ tù nhân yêu nước. Từ năm
1929, trại giam Hòn Cau có thêm những người tù chính trị cấm cố án nặng
thuộc các tổ chức Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội, Quốc dân
đảng và một số người chống Pháp thuộc các xu hướng chính trị khác. Tù
Quốc dân đảng ở Hòn Cau một số có tư tưởng chống cộng quyết liệt như
Nhượng Tống, Đội Sơn, Đội Luyện...
Ngay từ khi bị giam chung ở Hỏa Lò họ đã xuyên tạc chủ nghĩa cộng sản
là “tam vô” và ra tờ báo Con đường cách mạng chống lại chủ trương của
những người cộng sản. Bị những người cộng sản phê phán tư tưởng tư sản
lỗi thời, đường lối cách mạng không triệt để và tính chất manh động thì
phái Quốc dân đảng cực đoan vô cùng căm tức, tìm mọi cơ hội trả thù. Vừa
