nhiên trong đời sống. Ông đã trình bày một cách đúng đắn là tiền lương của
công nhân càng cao thì lợi nhuận của nhà tư bản càng thấp và ngược lại.
Quan điểm kinh tế của Ađam Xmit và Đavit Ricacđô tuy còn bị tính
chất giai cấp tư sản hạn chế, nhưng đã đóng góp một phần quan trọng vào
sự phát triển học thuyết chính trị kinh tế. Mác đánh giá các ông là những
đại biểu xuất sắc của chính trị kinh tế học cổ điển và coi học thuyết của các
ông như một trong những nguồn gốc hình thành chủ nghĩa cộng sản khoa
học.
Mantuyt (1766-1834) giải thích lý do duy nhất gây nên sự nghèo khó
của quần chúng trong chủ nghĩa tư bản là vì số lượng người tăng nhanh hơn
số tư liệu sinh hoạt do giới tự nhiên cung cấp. Do đó, sự đói kém, nghèo
khổ, bệnh dịch và chiến tranh là những hiện tượng tự nhiên giải quyết nạn
“người thừa”. Luận điểm đó che đậy bản chất bóc lột của giai cấp tư sản
đối với quần chúng lao động.
Về mặt triết học nửa đầu thế kỷ XIX, nước Đức là nơi sản sinh ra
những học thuyết cổ điển. Vinhem Phriđrich Hêghen (1770-1831) là một
nhà triết học vĩ đại Đức, đứng trên lập trường duy tâm chủ nghĩa. Ông giải
thích tồn tại bằng “ý niệm tuyệt đối”, thực chất là khoác cho Thượng đế
một cái tên mới. Phần có giá trị trong triết học Hêghen là phương pháp biện
chứng, nhận định quá trình phát triển của sự vật bắt nguồn từ cuộc đấu
tranh giữa các mặt đối lập và chuyển biến từ những thay đổi về số lượng
sang những thay đổi về chất lượng. Nhưng ông nhìn nhận thực tế xã hội
bằng con mắt siêu hình. Không thừa nhận sự đấu tranh giữa các mặt đối lập
của xã hội, ông chủ trương dung hòa để che đậy mâu thuẫn giai cấp sâu sắc
ở nước Đức. Mác và Ăngghen đã dùng quan điểm duy vật chủ nghĩa để phê
phán yếu tố duy tâm trong triết học Hêghen và rút ra từ đó lý luận về phép
biện chứng là lý luận về phát triển và biến hóa, về chuyển hóa từ sự thay
đổi số lượng sang sự thay đổi chất lượng. Trong những năm 30 - 40 thế kỷ
XIX, xuất hiện một cánh tả trong trường phái này gọi là phái Hêghen trẻ.
Dựa vào phương pháp biện chứng của Hêghen, họ phê phán toàn bộ những
giáo lý của đạo cơ đốc và của tôn giáo nói chung. Họ chuyển từ phê phán
