khác: “sự nghèo khổ sinh ra từ chính bản thân sự thừa thãi”. Chế độ xã hội
tương lai của Phuariê được xây dựng trên cơ sở những “phalăng” (có thể
tạm dịch là công xã). Trong mỗi phalăng có nhiều bộ môn sản xuất, kết hợp
chặt chẽ giữa công nghiệp và nông nghiệp. Lao động là nghĩa vụ, là nguồn
vui và nhu cầu của tất cả mọi người, không có ai ăn bám. Sự đối lập giữa
thành thị và nông thôn, giữa lao động trí óc và lao động chân tay sẽ dần dần
bị xóa bỏ. Với nhiệt tình sản xuất, của cải trong “phalăng” sẽ phong phú,
được đem chia theo lao động và tài năng: 5/12 cho lao động, 4/12 cho tài
năng và 3/12 cho tư bản. Cũng như Xanh Ximông, Phuariê không biết tới
sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản, phản đối dùng bạo lực cách mạng, ông
gửi những bản kế hoạch tổ chức “phalăng” tới những nhà giàu với hy vọng
chỉ cần 4.000 người bỏ tiền ra thì xã hội mới sẽ được xây dựng. Nhưng
không một chính khách cũng như nhà tư bản nào chịu tiếp ông cả.
Rôbơ Ôoen (1771-1858) là nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng của
nước Anh. Ông thí nghiệm xây dựng xã hội mới trong xưởng riêng của
mình ở Lanac (Xcôtlen) bằng một số biện pháp: hạn chế ngày lao động đến
10 giờ rưỡi, thủ tiêu chế độ phạt tiền, đặt ra chế độ tiến thưởng, xây dùng
nhà trẻ cho con công nhân…
Ông cho rằng nguồn gốc của sự nghèo khổ là do chế độ tư hữu và lao
động làm thuê gây ra. Ông chủ trương xây dựng những công xã, trong đó
tài sản là của chung, xóa bỏ sự nghèo khổ, lao động trở thành nghĩa vụ và
hạnh phúc của mọi người, ông nhìn thấy ba trở lực lớn để xây dựng xã hội
mới là chế độ tư hữu, tôn giáo và hôn nhân tư sản. Ông chủ trương đi theo
con đường thuyết phục hòa bình, phản đối bạo lực cách mạng, không dựa
vào lực lượng giai cấp công nhân. Những thí nghiệm sau này của ông ở
châu Mỹ cũng bị thất bại càng lộ rõ những nhược điểm trong quan niệm
của ông.
Xanh Xiniông, Phuariê và Ôoen là những đại biểu xuất sắc của trào
lưu xã hội chủ nghĩa không tưởng trong 30 năm đầu thế kỷ XIX. Đó là
“một lý luận chưa thành thục thích ứng với một nền sản xuất tư bản chủ
nghĩa chưa thành thục với những quan hệ giai cấp chưa thành thục”.
Các
