chuyển sang mở trang trại lớn theo cách bóc lột tư bản chủ nghĩa, nhưng
thường không thành công. Họ đuổi nông dân ra khỏi ruộng đất, tập trung
những mảnh nhỏ thành một mảnh lớn rồi áp dụng lối kinh doanh tư bản chủ
nghĩa. Trong nhiều tỉnh, một phần đất đai chuyển sang tay tư bản. Trong
nông dân cũng xảy ra hiện tượng phân hóa xã hội, một tầng lớp nông dân
giàu có bắt đầu hình thành. Nhưng hiện tượng đó còn rất hiếm, chưa có vai
trò đáng kể trong nền kinh tế-xã hội Pháp.
Như vậy, đến cuối thế kỷ XVIII, nền nông nghiệp Pháp vẫn giữ quan
hệ phong kiến lạc hậu, bọn lãnh chúa vẫn khư khư ôm lấy phương thức bóc
lột cũ kỹ bằng những đặc quyền phong kiến.
Trong những năm 70-80 của thế kỷ XVIII, giá cả nông sản bị sụt làm
cho chúa đất bị lỗ vốn nặng nề. Để bù vào chỗ hổng đó, họ thực hiện những
chính sách phản động như tăng thuế, khôi phục lại một số luật phong kiến
đã bị bỏ quên từ lâu đời để bòn rút hơn nữa của cải của nông dân. Các lãnh
chúa cũng bắt đầu chiếm ruộng đất của công xã. Mức độ cướp đoạt phổ
biến nhất là chiếm 1/3, nhưng cũng có khi chiếm tới 1/2, 2/3 và chiếm luôn
toàn bộ công điền. Kết quả là trước cách mạng, nền kinh tế nông nghiệp
ngày càng suy sụp, nông dân bị phá sản phải đi lang thang để kiếm ăn, nạn
đói diễn ra liên tiếp. Do đó, giải phóng khỏi ách phong kiến là một yêu cầu
cấp thiết của nhân dân Pháp lúc đó và giải quyết vấn đề ruộng đất đã trở
thành vấn đề cơ bản của cách mạng.
3. Sự phát triển công thương nghiệp tư bản chủ nghĩa và
những trở lực của nó
Cuối thế kỷ XVIII, nền công thương nghiệp Pháp đang trên đà phát
triển mặc dầu còn thua kém Anh. Sản lượng công nghiệp đã đóng một vai
trò quan trọng trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Năm 1789, ngành ngoại
thương của Pháp thu 1.826 triệu livrơ sản phẩm nông nghiệp và gần 525
triệu livrơ sản phẩm công nghiệp.
