thư, còn viết nhiều tác phẩm khác nhau. Họ vẫn thống nhất trên vấn đề cơ
bản của triết học, vẫn đứng trên lập trường duy vật chủ nghĩa đả kích mạnh
mẽ vào nhà thờ và nhà nước phong kiến. Nhưng khi đó, chủ nghĩa duy vật
vẫn còn là chủ nghĩa duy vật máy móc siêu hình vì trình độ khoa học tự
nhiên còn rất hạn chế.
Tư tưởng của giai cấp tư sản về phương diện kinh tế được thể hiện rõ
nhất trong học thuyết của phái Trọng nông (physiocrates). Đứng đầu trường
phái này là Frăngxoa Kexnây (16-4-1774) với tác phẩm có giá trị là Biểu
kinh tế. Trong đó ông đã cố gắng một cách đáng chú ý trong việc trình bày
toàn bộ quá trình tái sản xuất tư bản chủ nghĩa, mặc dầu chưa đề ra được lý
luận khoa học về tái sản xuất. Phái này cho rằng nông nghiệp là sản phẩm
duy nhất của giới tự nhiên đem lại cho con người. Theo họ “sản phẩm
thuần túy” - tức là sản phẩm thừa sau khi đã chi phí sản xuất, sản phẩm làm
thành giá trị thặng dư - chỉ có thể sinh ra trên cơ sở sử dụng lao động làm
thuê trong nông nghiệp và chăn nuôi, còn các ngành khác chỉ là thay đổi
hình thức những sản phẩm do nông nghiệp cung cấp. Cho nên phái Trọng
nông đòi tất cả mọi thứ thuế phải do những kẻ có ruộng đóng, còn nhà công
nghiệp thì được miễn thuế. Họ chủ trương chế độ tư hữu phải được thống
trị không hạn chế và đòi hỏi tự do mậu dịch, chống lại chính sách bảo hộ
bằng thuế quan, chống lại những quy tắc hạn chế của phường hội, chống lại
sự can thiệp của nhà nước. Như vậy, phái Trọng nông phản ánh rõ ràng tư
tưởng và nguyện vọng của giai cấp tư sản Pháp hồi cuối thế kỷ XVIII. Mác
viết: “Học thuyết của phái Trọng nông là một quan niệm đầu tiên có hệ
thống về nền sản xuất tư bản chủ nghĩa”.
Trong trào lưu triết học Ánh sáng, bên cạnh các nhà tư tưởng tư sản,
còn có những nhân vật đại diện cho quyền lợi và nguyện vọng của quần
chúng bình dân. Kế tục tư tưởng của Mêliê là hai nhà dân chủ Mabli (1709-
1785) và Môrenly. Các ông đã nhìn thấy nguồn gốc của mọi sự khổ cực là
chế độ tư hữu và nêu lên con người muốn hưởng hạnh phúc phải tiêu diệt
chế độ đó. Xã hội mới sẽ được xây dựng trên cơ sở chế độ sở hữu xã hội và
phân phối bình đẳng. Mabli cho rằng chỉ có quần chúng nhân dân mới là
