nhiên (y học) bằng cách đo sự hô hấp và não ba của người đang tọa
thiền.Gần đây, còn có những nghiên cứu đáng chú ý khác liên quan
đến ngôn ngữ địa phương thời trung cổ, sử dụng các bản sao chép
(shômono) của Thiền Tông như tư liệu, hoặc đến cách chỉ đạo trong
các tăng đường với phương pháp luận của giáo dục học.
*Những vấn đề mới phải đối đầu
Càng tập trung mọi nỗ lực thuần túy học vấn để nghiên cứu Thiền
thì người ta càng dễ đi đến mâu thuẫn về mặt tôn giáo, gây trở ngại
việc đến tọa thiền ở tăng đường và khiến họ càng ngày càng cách xa
thực tế xã hội. Tình trạng này làm tiêu hao lòng tin tôn giáo. Nó giải
thích tại sao vào thời hậu chiến, các thiền tăng ngoài chuyện nghiên
cứu viết lách, hầu như không còn có hoạt động nào đáng kể. Trước
chiến tranh nhờ công lao của Yamamoto Genbô (Huyền Phong) và
Sawaki Kôdô (Hưng Đạo) trong việc hướng dẫn tu hành, hãy còn đào
tạo được nhiều nhà tu hành đạo đức có ảnh hưởng sâu xa đến quần
chúng, chứ đến thời hậu chiến thì hầu như chuyện ấy không thể nào
xảy ra được nữa.
Trước tình huống như thế dĩ nhiên thiền tăng dần dần bị mất chỗ
đứng trong xã hội. Sau chiến tranh, số người cắp sách đến trường
nhiều ra cho nên hình ảnh vị thiền sư như nhà trí thức của đời Edo hay
ngay cả trước chiến tranh cũng đã phai mờ và tan biến cùng với sự cáo
chung của một thời đại. Tuy rằng ngày nay, trong vòng các tông phái
Phật giáo, chúng ta hãy còn có một số học giả lừng lẫy nhưng ngoài xã
hội thì vai trò của tăng sĩ không còn được đánh giá cao. Điều này làm
cho họ bị đẩy vào một cái thế không đề nghị được điều gì hữu ích cho
xã hội. Đó là chưa kể việc lối giải thích công án xưa nay chỉ ở trong
nội bộ giáo đoàn nay đã được công khai hóa và chịu sự kiểm tra
nghiêm khắc về nội dung của những học giả có kiến thức chuyên môn
Hán văn như Iriya Yoshitaka (Thỉ Nhập, Nghĩa Cao) chẳng hạn, nên
thực tế cho thấy người ta không còn tin tưởng một cách đơn thuần vào
những lời thuyết giảng của các thiền tăng.
