Như để phản ứng lại trước tình huống ấy, mấy năm gần đây, một
số học giả Đại học Komazawa ở Tôkyô đã đề ra một chủ trương gọi là
"tông học phê phán". Những vị này thấy rằng Phật Giáo Trung Quốc,
nhất là Thiền đã tiếp nhận quá nhiều ảnh hưởng của tư tưởng Trung
Quốc và lên án gay gắt điều đó. Thế nhưng việc Phật giáo Trung Quốc
mà Thiền là một tiêu biểu không có tính chất Ấn Độ cho lắm đã là
chuyện rõ như ban ngày, không cần phải nói ra. Chủ trương như thế
cũng chẳng có gì mới mẻ. Chẳng những thế, qua bàn cãi mới thấy việc
các vị ấy đề ra chỉ cho thấy là độc đoán và tùy tiện chứ không có tư
liệu để phân tích và khai triển nghị luận.
Dầu chủ trương của các vị có nhiều điều không thể đánh giá theo
quan điểm học thuật nhưng khi nhìn vào bối cảnh mà nó xuất hiện ta
thấy đó là sự bất mãn đã sinh ra khi nhìn thấy việc nghiên cứu về Phật
giáo trở thành xa lạ với những vấn đề hiện sinh và chỉ còn là một thứ
học vấn phục vụ cho sự hiểu biết thuần túy. Phải hiểu chủ trương của
các vị trong ý nghĩa của câu hỏi: "Bây giờ, Phật giáo phải làm chi
đây?". Thế nhưng qua chủ trương, các vị không thấy đặt những vấn đề
về việc đào tạo con bằng phương pháp tu hành truyền thống hay giải
quyết những thực tế xã hội khác. Chủ trương nói trên chỉ là một thứ
"nguyên lý chủ nghĩa" (fundamentalism) muốn xem Phật giáo Ấn Độ
mới là chính thống (orthodox). Nó không có một điểm tiếp xúc nào
với một Phật giáo đang tồn tại trong thực tế. Do đó trong giáo hội
(giáo đoàn) thì còn có người để ý chứ ngoài xã hội hầu như chẳng ai
quan tâm đến chủ trương này cả.
Cùng với sự phát triển cao độ về mặt kinh tế, xem như Nhật Bản
đã giải quyết được vấn đề nghèo đói. Thế nhưng trên thế giới, hãy còn
biết bao nhiêu nước vẫn ở trong tình tạng thiếu thốn về vật chất! Tôn
giáo nếu cứ dửng dưng, không hướng mục đích của mình về việc giải
quyết những vần đề đó thì không xứng đáng gọi là một tôn giáo. Hơn
nữa, ở Nhật Bản, hãy còn có biết bao vấn đề khác và tầm nghiêm
trọng càng ngày càng tăng: nuôi dưỡng người già, trông nom những
người bệnh nan y ở giai đoạn cuối cùng (terminal care), dạy dỗ thanh
