điểm của một số nhà quân sự thế giới đương thời. Thời Trần, bộ binh được
coi là loại binh chủ yếu, đồng thời phát huy truyền thống anh hùng của nó
trong giáp chiến, phục kích, tập kích và tạo thời, lập thế đánh giặc. Bên
cạnh bộ binh có tượng binh và kỵ binh, tuy bấy giờ chưa được chuyên hóa,
phát triển thành binh chủng độc lập, song những đội kỵ binh và voi chiến
(tượng binh) phối thuộc bao giờ cũng chiến đấu hiệp đồng có hiệu quả với
bộ binh. Voi chiến, với ưu thế của nó, trở thành nỗi kinh hoàng của quân
xâm lược mỗi lần chúng gặp phải. Thời Trần, voi chiến đã tham gia các
trận Bình Lệ Nguyên, Nội Bàng, Vạn Kiếp, v.v., đã từng giẫm nát bộ binh
và chặn phá kỵ binh của giặc. Kỵ binh của Đại Việt tuy chưa nhiều, nhưng
thường sử dụng bất ngờ trong chiến đấu hiệp đồng hay khi truy kích địch.
Đặc biệt, thủy binh Đại Việt là loại quân tinh nhuệ với truyền thống
thạo nghề sông nước, giỏi thủy chiến. Vốn xuất thân từ vùng ven biển, lại
chuộng nghề võ, nhà Trần càng ý thức được vai trò của sông biển và thủy
quân trong sự nghiệp giữ nước. Lê Phụ Trần (tức Lê Tần), một võ quan cao
cấp của triều đình có công lao lớn trong cuộc kháng chiến năm 1258 đã
được phong chức Thủy quân đại tướng quân; Trần Khánh Dư được Trần
Quốc Tuấn tin cậy trao chức phó tướng, trấn giữ vùng biển Vân Đồn, xây
dựng căn cứ hải quân và tổ chức những đơn vị hải quân độc lập đầu tiên -
đội quân Bình Hải. Điều đó chứng tỏ quy mô tổ chức, vị trí và vai trò quan
trọng của thủy quân trong quan niệm về tổ chức, xây dựng quân đội quốc
gia thời Trần. Chiến thuyền thời Trần lớn nhỏ gồm nhiều loại, trong đó có
loại hiện đại nhất thời bấy giờ như thuyền Châu Kiều, thuyền Đinh Sắt,
Trung tàu tải lương hay Cổ lâu thuyền với hàng trăm tay chèo có khả năng
vượt biển xa và trang bị ít. Thủy thủ gọi là các đoàn đội “trạo nhi", xuất
thân từ những người dân chài lưới vốn quen thuộc nghề sông nước, do đó
rất giỏi bơi lội và thủy chiến. Các đạo thủy quân dưới sự thống lĩnh của
Trần Quốc Tuấn ở Vạn Kiếp, đạo quân do hai vua Trần chỉ huy được trang
bị hàng nghìn chiến thuyền, đã từng tham gia nhiều trận quan trọng trong
kháng chiến chống Mông - Nguyên.
