Cũng là nghệ thuật "dùng đoản binh chế trường trận", lấy ít địch
nhiều, lấy nhỏ đánh lớn, nhưng trong cuộc kháng chiến lần thứ ba, quân đội
nhà Trần đã thể hiện cách khác. Lần này, quân đội Đại Việt đã phát huy chỗ
mạnh của mình, đánh vào chỗ yếu của địch. Quân nhà Trần đã phát huy tối
đa lối đánh giặc trên chiến trường sông nước, ven biển để chế ngự quân
địch mạnh. Chính chiến thuật thủy chiến thông thạo và quen thuộc của
người Đại Việt đã phát huy sức mạnh của ta, hạn chế chỗ mạnh của quân
địch. Ta lại khoét sâu vào chỗ yếu là thiếu lương thảo của quân Mông -
Nguyên. Kế "thanh dã" vườn không nhà trống, luôn được chỉ đạo toàn dân
thực hiện một cách triệt để. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến năm 1288, nhà
Trần đã chủ trương đánh vào đoàn quân vận lương của giặc. Chiến công
lớn đánh tan đoàn quân lương Trương Văn Hổ ở ngoài biển Vân Đồn của
Trần Khánh Dư đã đưa lại hiệu quả lớn, tác động mạnh mẽ vào tinh thần
quân Nguyên. Trần Quốc Tuấn đã chủ động thực hiện những trận đánh
ngăn chặn, tiêu hao địch, rút lui để bảo toàn lực lượng cùng với các hoạt
động chuẩn bị trận đánh mai phục, phạm từng bước dẫn dắt quân địch vào
"cạm bẫy" của mình. Quân Nguyên tiến vào Đại Việt với khí thế hùng hổ,
muốn quyết chiến với quân chủ lực và bắt sống triều đình nhà Trần, nhưng
lần nào chúng cũng không thực hiện được, lại bị sa vào thế trận làng -
nước, chiến tranh nhân dân của ta. Bị mất chỗ dựa về lương ăn, lại thường
xuyên bị phục kích, tập kích và bị vây hãm ở Vạn Kiếp, Thoát Hoan buộc
phải quyết định lui quân.
Trần Quốc Tuấn đã chủ trương chọn đánh đòn quyết định vào đạo
quân rút theo đường thủy trên sông Bạch Đằng, nơi quân ta quen địa hình
sông nước và đã được chuẩn bị sẵn, nơi phối hợp tốt giữa thủy binh và bộ
binh, nơi địch phải đi theo đường độc đạo mà kỵ binh không hộ tống được.
Đòn đánh sấm sét ở cửa sông Bạch Đằng là đòn quyết định kết thúc cuộc
kháng chiến của quân, dân ta. Đó là đòn giáng mạnh vào ý chí xâm lược
của kẻ thù.
Có thể nói rằng, những người lãnh đạo, chỉ đạo kháng chiến của
vương triều Trần đã triệt để vận dụng yếu tố ,'thiên thời, địa lợi, nhân hoà".
