tham gia nghĩa quân, tiếp tế lương thực cho đến hành động giết giặc...,
nhân dân đã thực sự góp phần quyết định thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.
Nghĩa quân đi đến đâu chật đất người theo, đầy đường rượu bày và nhân
dân khắp nơi dắt díu nhau kéo đến đông như đi chợ. Sau khi hạ thành Trà
Long, hơn 5.000 thanh niên xung phong vào nghĩa binh; sau khi giải phóng
Tân Bình, Thuận Hóa, hơn 20.000 người xin gia nhập nghĩa quân. Nghĩa
quân đi đến đâu, dân chúng nô nức, đứng lên hưởng ứng đến đó: "Gạo
nước đón rước, người theo chật đường", hàng vạn trai tráng nhập ngũ. Chỉ
trong mấy tháng, toàn bộ các châu huyện từ Thanh Hóa trở vào được giải
phóng, trở thành hậu phương vững chắc cho cuộc chiến tranh giải phóng.
Khi Lê Lợi tiến ra bao vây thành Đông Quan, nhân dân khắp nơi vô cùng
phấn khởi, ai cũng muốn đem hết công sức mình ra góp phần cùng nghĩa
quân để sớm hoàn thành sự nghiệp giải phóng đất nước. Sách Đại Việt sử
ký toàn thư chép rằng, khi nghe tin Lê Lợi đóng quân ở gần thành Đông
Quan, "hào kiệt ở kinh lộ và nhân dân các phủ huyện cùng các tù trưởng ở
biên trấn đều tấp nập kéo đến cửa quân, xin hết sức liều chết đánh thành
giặc ở các xứ"
39
. Lê Lợi, Nguyễn Trãi vô cùng cảm kích, đã ân cần phủ dụ,
úy nạo và tiếp đãi mọi người, bảo cho họ biết lẽ thuận nghịch rồi tuyển mộ
thêm nghĩa quân, thu nạp thêm nhân tài để bổ sung lực lượng.
Những điều đó khẳng định sự đúng đắn của tư tưởng, đường lối cứu
nước của cuộc khởi nghĩa. Không đánh giá đúng vai trò của nhân dân thì
không thể có được những bước trưởng thành nhanh chóng và vượt bậc của
nghĩa quân như Nguyễn Trãi đã mô tả trong một bức thư gửi cho Vương
Thông rằng: "Ngày trước ăn không nề hai bữa, mà nay thì với lương thực
của các ngươi tích trữ, ăn được ba chục năm; trước kia quân bất quá vài
trăm người, mà nay thì binh phụ tử ở Thanh Hóa gần hai vạn, quân có tiếng
là tinh tráng dũng cảm ở Diễn Châu, Tân Bình, Thuận Hóa cũng không
dưới vài vạn, cùng quân đồng tâm đồng lực ở các lộ Giao Châu, không
dưới mười vạn người; trước thì thầy bạn thân thích tác tán, mà nay thì
những kẻ sĩ trí mưu tài thức, không khác cây rừng rậm rạp, răng lược khít
