Thứ năm là, tư tưởng nghệ thuật quân sự "dĩ đoản chế trường", "dĩ
quả địch chúng dĩ nhược chế cường” (lấy nhỏ thắng lớn, lấy ít địch nhiều,
lấy yếu chống mạnh). Người Việt từ buổi đầu giữ nước đã biết lánh sức
mạnh của giặc, dùng lối đánh phục kích, tập kích, ngày ẩn, đêm hiện để
tiêu hao địch và tạo ra thời cơ phản công giành thắng lợi (kháng chiến
chống Tần, kháng chiến chống Lương). Đặc biệt, trong kỷ nguyên Đại Việt,
trong hai lần chống Tống, ba lần chống Mông - Nguyên và trong chiến
tranh giải phóng chống quân Minh, tư tưởng nêu trên trở nên phổ biến và
được vận dụng thành công. Cách đánh của Trần Quốc Tuấn đã phát huy tốt
cái "sở đoản" của quân đội nhà Trần và hạn chế cái "sở trường" của giặc
Mông - Nguyên. Trong khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi luôn chủ trương: "lánh
chỗ thực, đánh chỗ hư, tránh nơi vững chắc, đánh nơi sơ hở (của địch)";
Nguyễn Trãi cũng chủ trương: "Công kỳ vô bị!" tức là đánh địch khi chúng
không phòng bị. Chính vì vậy, trong khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng,
Lê Lợi thường "dùng sức một nửa mà công được gấp đôi" và đã chiến
thắng. Đó là tư tưởng chiến lược và chiến thuật thích hợp nhất với hoàn
cảnh một nước nhỏ phải thường xuyên chống lại những kẻ thù lớn mạnh,
quân nhiều.
Thứ sáu là tư tưởng nhân nghĩa, nhân văn quân sự trong chiến
tranh. Nhìn chung, trong quan hệ đối ngoại quân sự, ông cha ta luôn có
cách ứng xử đúng đắn. Trên cơ sở sức mạnh chính trị, kinh tế và quân sự,
nhiều triều đại phong kiến giai đoạn này đã chủ trương một đường lối đối
ngoại quân sự khéo léo, đúng mực đối với lân bang. Đó là mềm dẻo, nhún
phương có nguyên tắc với nước lớn; khoan hòa, linh hoạt nhưng cứng rắn
với nước nhỏ, với mục tiêu giữ vững hòa hiếu, duy trì hòa bình xây dựng
đất nước. Trong chiến tranh thì tìm cách hòa hoãn, tránh chiến tranh và để
có thời gian chuẩn bị lực lượng; biết kết hợp giữa quân sự với chính trị,
ngoại giao và binh vận. Khi đã thắng lợi thì chủ động "bàn hoà" (thời Lý)
hay "mở đường hiếu sinh" cho kẻ địch bị bắt, nhằm mục đích như Nguyễn
Trãi viết:
"Nghĩ về kế lâu dài của nhà nước,
