ngoài có Trấn quốc bộc xạ Lê Lương ở châu Ái, Trấn đông Tiết độ sứ Bùi
Quang Dũng ở Thái Bình, Phụ dực quốc chính Trần Lãm ở Thái Bình -
Nam Định, Kiến nghĩa hầu Trần Tấn ở Nam Định...
Về hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước, dưới cấp trung ương là cấp
đạo. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (viết tắt là Cương
mục) chép vào năm Giáp Tuất (974): "Chia trong nước làm 10 đạo"
4
. Sách
Đại Việt sử ký toàn thư và Khâm định Việt sử thông giám cương mục cung
cấp thông tin gắn 10 đạo hành chính với 10 đạo quân sự: "quân mười đạo,
mỗi đạo có 10 quân, 1 quân 10 lữ, 1 lữ 10 tốt, 1 tốt 10 ngũ, 1 ngũ 10
người"
5
. Cấp đạo trực tiếp với cấp cơ sở hương - giáp - xã. Nhà nước cắt cử
người nắm giữ cấp đạo, cấp cơ sở vẫn do thủ lĩnh địa phương nắm với các
chức danh như thời họ Khúc.
Năm 980, Lê Hoàn được quân sĩ và Dương Thái hậu tôn lên ngôi
thay cho Đinh Toàn nhỏ tuổi (6 tuổi) điều hành việc chống giặc Tống. Ông
lập nên vương triều Lê, sử chép là nhà Tiền Lê. Tên nước, kinh đô và bộ
máy hành chính vẫn dựa trên cơ sở cũ, riêng về các cấp có thay đổi, đổi 10
đạo thành phủ, lộ, châu vào năm 1002.
Sự chuyển giao chính quyền từ nhà Đinh sang nhà Tiền Lê không
hoàn toàn êm ả. Trước đó, do nghi ngại Lê Hoàn giành ngôi của nhà Đinh,
các đại thần Nguyễn Bạc, Đinh Điền, Phạm Hạp trung thành với nhà Đinh
đã nổi dậy chống lại Thập đạo tướng quân Lê Hoàn. Họ bị đánh dẹp.
Sau khi tiến hành công cuộc chống giặc Tống xâm lược lần thứ nhất
thắng lợi vào năm 981, Nhà nước vương triều Tiền Lê được xây dựng, củng
cố. Tình hình chính trị ổn định được hơn 10 năm. Đầu năm 1005, nhà vua
băng hà. Một số hoàng tử từng được phong vương, cho đi trấn giữ các địa
phương nổi dậy tranh ngôi dẫn đến tình hình rối loạn, ngôi vua phải bỏ
trống 8 tháng. Hoàng tử Long Việt dẹp loạn, lên ngôi được 3 ngày thì bị
Long Đĩnh giết, đoạt ngôi vua, sử chép là Lê Ngọa Triều. Sự tranh giành
quyền lực dẫn đến cảnh huynh đệ tương tàn xảy ra trong nội bộ đã đưa
vương triều Tiền Lê vào chặng tàn mạt. Lê Long Đĩnh qua đời, triều thần
