cơ, tích trữ diễn ra nghiêm trọng, làm cho lúa gạo, hàng hoá các loại trở nên khan hiếm; đời
sống của nhân dân nói chung, nông dân nói riêng càng lâm vào tình cảnh khốn cùng hơn nữa.
Như vậy, dù là ở hai “quốc gia" khác nhau, nhưng nạn bắt lính và tiến hành chiến tranh
cát cứ, nạn cướp ruộng đất của địa chủ, quan lại, thêm vào đó là chính sách thuế khoá nặng nề
và sự tha hoá đến tột cùng của quý tộc, quan lại trong hệ thống chính quyền từ trung ương đến
địa phương của triều đình Lê - Trịnh và Nguyễn là điểm chung nhất; đồng thời cũng là nguyên
nhân dẫn tới phong trào nổi dậy và khởi nghĩa của nông dân liên tiếp bùng nổ trên khắp địa
bàn Đàng Ngoài và Đàng Trong, tuy quy mô và mức độ có sự khác nhau nhất định.
Tại Đàng Ngoài, các cuộc bạo động của nông dân nổ ra liên tiếp và lan rộng khắp nơi,
mà sử sách của giai cấp thống trị chép lại với thái độ miệt thị, thậm chí xuyên tạc gọi là “trộm
cướp nổi lên như ong". Tiêu biểu như: khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng (1737), Lê Duy Mật
(1738-1769), Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ (1739-1741), Hoàng Công Chất (1739-1769),
Nguyễn Danh Phương (1740-l751), Nguyễn Hữu Cầu (1741-1751)... làm cho chính quyền
Lê - Trịnh nhiều phen điêu đứng.
Ở Đàng Trong có cuộc đấu tranh của 300 thương nhân Gia Định do Lý Văn Quang
cầm đầu (1747), cuộc nổi dậy của đồng bào Chăm Rê ở vùng núi Quảng Ngãi (1770), cuộc
khởi nghĩa của Lía ở Quy Nhơn... Mặc dù kết cục cuối cùng là tất cả các cuộc khởi nghĩa này
đều thất bại, nhưng ngọn lửa căm thù và ý chí đấu tranh của quần chúng nhân dân vẫn âm ỉ
cháy để rồi khi thời cơ đến sẽ bùng lên thành một phong trào đấu tranh rộng lớn, mạnh mẽ
diễn ra vào những năm 80 của thế kỷ XVIII, nhằm giải quyết những mâu thuẫn đối kháng
trong xã hội và đặt tiền đề cho công cuộc thống nhất đất nước - phong trào nông dân Tây Sơn.
b) Sự ra đời của triều Tây Sơn và triều Tây Sơn – Nguyễn Huệ
- Đánh dẹp tập đoàn phong kiến họ Nguyễn ở Đàng Trong, triều Tây Sơn được thành
lập và cuộc kháng chiến chống quân Xiêm:
Tiếp đà và thúc đẩy phong trào khởi nghĩa nông dân Việt Nam nửa cuối thế kỷ XVIII
lên đỉnh cao, từng bước thực hiện khát vọng cháy bỏng của toàn thể dân tộc là đánh dẹp các
tập đoàn phong kiến cát cứ, thu non sông đất nước về một mối và thiết lập một vương triều
phong kiến mới đảm trách sứ mệnh lãnh đạo đất nước - đó chính là phong trào nông dân Tây
Sơn.
Tây Sơn là tên của vùng đất dưới thời cai trị của các chúa Nguyễn thuộc phủ Quy
Nhơn, dinh Quảng Nam
9
. Đây là miền đất màu mỡ, trù phú – “một trung tâm kinh tế giàu có
vào bậc nhất của Đàng Trong” nên cũng chính là "miếng mồi béo bở” để quan lại, địa chủ nhà
Nguyễn bòn rút thông qua các ngạch tô thuế. "Trong số hơn 76.000 quan tiền thuế mà hai xứ
Thuận Hóa - Quảng Nam hằng năm phải nộp cho chính quyền họ Nguyễn thì riêng Quảng
Nam phải góp đến 6 phần, trong khi Thuận Hoá chỉ có 1 phần. Riêng ba huyện Bồng Sơn,
Phù Ly và Tuy Viễn thuộc phủ Quy Nhơn (Bình Định, Kon Tum) có hơn 72.000 mẫu ruộng,
hằng năm phải nộp thuế 1.540.000 hộc thóc, 1.000 bát gạo điền mẫu và hơn 500 quan tiền
