cung đốn. Các dân tộc Chăm, Thượng còn phải đóng góp nhiều loại lâm, thổ sản"
10
. Bởi
những gánh nặng tô thuế như trên mà nơi đây đã sớm trở thành tâm điểm của phong trào nông
dân nổi dậy chống áp bức, cường quyền.
Năm Tân Mão (1771), ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ đã chọn
ấp Tây Sơn làm địa điểm dấy binh, khởi phát cuộc khởi nghĩa nông dân chống lại ách áp bức,
bóc lột của tập đoàn phong kiến cát cứ chúa Nguyễn - Cuộc khởi nghĩa nông dân Tây Sơn. Từ
quan điểm tư tưởng chỉ đạo hành động ban đầu là "lấy của nhà giàu chia cho người nghèo"
- nghĩa là thực hiện "phân chia lại" quyền sở hữu vật chất bất bình đẳng của xã hội, nhằm tạo
niềm tin, sự ủng hộ của đại bộ phận dân chúng lao động trong xã hội để nhanh chóng tập hợp
lực lượng, tạo sức mạnh thực hiện tư tưởng chiến lược cốt lõi là "thu hồi hai nước" về một
mối - trước nhất là Đàng Trong.
Nắm bắt và khai thác triệt để mâu thuẫn gay gắt giữa các bè cánh trong nội bộ triều
đình chúa Nguyễn, anh em Nguyễn Nhạc đã khéo léo đưa ra khẩu hiệu hành động: "Đánh đổ
quyền thần Trương Phúc Loan, ủng hộ hoàng tôn Nguyễn Phúc Dương”
11
. Khẩu hiệu hành
động nhạy bén này đã phản ánh rõ tư tưởng chính nghĩa, hợp lòng dân của Tây Sơn. Đó là:
"... Giận quốc phó ra lòng bộ thượng. Nên Tây Sơn xướng nghĩa cần cương. Trước là ngăn
cột đá giữa dòng, kẻo đảng nghịch đặt mưu ngấp nghé. Sau là tưới mưa dầm khi hạn, kẻo
cùng dân sa hố lầm than"
12
. Đây thực sự là một sách lược hết sức khôn ngoan và hiệu quả
trong việc phân hóa kẻ thù của những người cầm đầu cuộc khởi nghĩa, đồng thời cũng là tư
tưởng cứu nước, cứu dân cao cả của phong trào Tây Sơn.
Tư tưởng chính nghĩa, sách lược khôn ngoan của anh em Nguyễn Nhạc đã không chỉ
nhanh chóng lôi kéo, thu hút được rất nhiều tráng đinh nông dân từ miền xuôi đến miền ngược
đến đầu quân cho Tây Sơn, mà một bộ phận quan lại của bộ máy thống trị triều Nguyễn có
mối bất bình với bè phái của Trương Phúc Loan, điển hình như Thổ hào Huyền Khê, Nguyễn
Thông... đã tự nguyện đưa nhiều tiền của ủng hộ quân khởi nghĩa. Nhờ vậy, chỉ sau thời gian
ngắn kể từ khi dấy binh, tại căn cứ ấp Tây Sơn, quân khởi nghĩa đã có số lượng tới vạn người.
Tác chiến buổi đầu của quân Tây Sơn được thể hiện bằng những đạo quân xuất phát từ
căn cứ tiến xuống phá các đồn binh, trừng trị bọn xã trưởng, quan thu thuế, địa chủ có nhiều
tội ác với dân, tịch thu và đốt hết các giấy tờ, sổ sách, khế ước vay nợ, tuyên bố bãi bỏ tất cả
các thứ thuế, giải phóng làng xã. Phản ánh hoạt động này, một giáo sĩ phương Tây sống ở
Đàng Trong lúc đó có tên là E.Castuera đã chép rằng: "Họ tuần hành trong các làng, tuyên bố
với dân chúng rằng họ không phải là giặc cướp mà là những người làm theo ý của trời; họ
muốn thực hiện công lý trong xã hội và giải phóng nhân dân khỏi ách chuyên chế của vua
quan. Họ tuyên truyền sự bình đẳng về mọi mặt, lấy của cải của quan lại và nhà giàu phân
phát cho dân nghèo. Những làng mạc bị thuế má hà khắc đè nặng đã nhiệt liệt tuyên thệ
hưởng ứng khởi nghĩa"
13
.
